روسیه با استفاده از طلا و با همکاری چین تحریم‌های غرب را دور می‌زند

تاکتیک‌های تجاری جدید روسیه: عبور از تحریم‌ها با کمک طلا و شبکه‌های غیررسمی

تاکتیک‌های تجاری در حال تحول روسیه، از جمله استفاده از طلا و شبکه‌های غیررسمی، نشان‌دهنده توانمندی کرملین در دور زدن تحریم‌های غرب است. در این میان، چین نقش کلیدی در تسهیل این راه‌حل‌های اقتصادی ایفا می‌کند.

تغییرات گسترده در تجارت بین‌المللی روسیه

پس از اعمال فشار اقتصادی بی‌سابقه غرب به دنبال تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین، روش‌های تجاری این کشور دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده است. اکنون بخش عمده‌ای از تجارت بین‌المللی روسیه در سایه انجام می‌شود. دسترسی به کالاهای مورد نیاز این کشور به طور مداوم به طرح‌های پیچیده و غیرمتعارف وابسته است. از آنجا که روسیه تحت قوانین غیررسمی عمل می‌کند، این تغییر به طور طبیعی با ساختار اقتصادی آن همخوانی دارد.

نقش چین در اقتصاد جنگی روسیه

درک این تحولات، به‌ویژه نقش چین به ‌عنوان حامی جدید روسیه، می‌تواند به اعمال فشار مؤثرتر بر اقتصاد جنگی روسیه کمک کند. تاریخ نشان می‌دهد که کرملین در مواجهه با بحران‌هایی مانند جنگ یا اجرای برنامه‌های پنج‌ساله، مقامات و کسب‌وکارها را تشویق می‌کند تا برای دستیابی به اهداف فوق‌العاده، خلاق‌تر و کارآفرین‌تر شوند.

راهکارهای غیررسمی و مخفیانه کرملین

در شرایط کنونی، کرملین مقامات و صاحبان کسب‌وکارها را تشویق می‌کند تا راهکارهای جدیدی ایجاد کنند، از جمله فعالیت‌های غیررسمی یا غیرقانونی که شیوه‌های متعارف تجاری را تضعیف می‌کنند. این راهکارها شامل موارد زیر است:

• فروش مهم‌ترین کالای صادراتی روسیه از طریق ناوگان سایه‌ای؛
• خرید تسلیحات از ایران یا کره شمالی با استفاده از طلا؛
• ایجاد شبکه‌ای در حال گسترش از کارآفرینان واردات و صادرات که کالاهای خارجی را از طریق کشورهای ثالث به روسیه انتقال می‌دهند.

این تحولات نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری و توانایی روسیه در مقابله با فشارهای اقتصادی غرب است.

چالش اصلی روسیه در تجارت: پرداخت به شرکای خارجی و اجتناب از تحریم‌های ثانویه

یکی از چالش‌های اصلی روسیه در تجارت بین‌المللی، نحوه پرداخت به شرکای خارجی است که نگران تحریم‌های ثانویه هستند، به‌ ویژه در چین که روسیه به طور فزاینده‌ای برای واردات به آن وابسته شده است.

سه روند اصلی در تجارت روسیه

۱. رسمی‌سازی تجارت غیررسمی

اولین روند، تلاش روسیه برای رسمی‌سازی تجارت غیررسمی است. این فرآیند از سال ۲۰۲۲ با قانونی‌سازی واردات خاکستری (gray imports) آغاز شد و اکنون شامل تجارت پایاپای و معاوضه کالا به کالا نیز می‌شود.

تجارت پایاپای سابقه‌ای طولانی در روسیه دارد، چون اقتصاد این کشور بر پایه کالاها بنا شده است و دولت از گذشته‌های دور، از طریق معاملات بر سر منابع طبیعی توافق‌هایی انجام داده است. با این حال، تجارت پایاپای به شرکای تجاری مشتاق نیاز دارد و هنوز مشخص نیست که این شیوه تا چه حد گسترده خواهد شد.

۲. توسعه سیستم‌های پرداخت جایگزین

دومین روند، تلاش دولت روسیه برای ایجاد سیستم‌های پرداختی است که از مواجهه با دلار جلوگیری کرده یا جایگزینی برای آن ارائه دهند. در کنفرانس اخیر بریکس (BRICS) در کازان، این تلاش‌ها شامل معرفی ارزهای دیجیتال با پشتوانه بانک مرکزی بود.

اگرچه این سیستم‌ها از نظر اصولی ممکن است کارآمد باشند، اما فناوری‌های روسی اغلب به همکاری و قطعات خارجی متکی هستند. همچنین، مشخص نیست که آیا شرکای بریکس حاضر به پذیرش این سیستم‌ها خواهند بود یا خیر.

3. استفاده از طلا و الماس به‌عنوان روش پرداخت

سومین روند قابل توجه در تجارت روسیه، استفاده از طلا و سنگ‌های قیمتی مانند الماس به ‌عنوان روش پرداخت است. این روش شاید امیدوارکننده‌ترین گزینه برای دور زدن محدودیت‌های پرداختی روسیه باشد. روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و ذخیره‌کنندگان طلا در جهان است و هر ساله بیش از ۳۰۰ تن طلا تولید می‌کند. همچنین، منافع روسیه در کشورهای تولیدکننده طلا در اوراسیا و آفریقا نیز گسترده است، بنابراین حتی اگر روسیه ذخایر طلای خود را مصرف کند، همچنان به منابع بیشتری دسترسی خواهد داشت.

ذخایر طلای بانک مرکزی و وزارت دارایی

طبق تحقیقات اخیر مؤسسه RAND، طی ۲۰ سال گذشته، بانک مرکزی روسیه تقریباً ۲,۰۰۰ تن طلا خریداری کرده است، که این میزان بیش از هر کشور دیگری است. علاوه بر این، دولت روسیه به طور منظم ذخایری را که تحت کنترل وزارت دارایی است، افزایش می‌دهد. این ذخایر شامل مقادیر نامشخصی از طلا و سنگ‌های قیمتی است که می‌توانند به صلاحدید ولادیمیر پوتین (Vladimir Putin)، رئیس‌جمهور روسیه، مورد استفاده قرار گیرند.

تردیدی نیست که روسیه از طلا برای پرداخت کالاهایی که نمی‌تواند به روش‌های مرسوم تهیه کند، یا برای تراکنش‌هایی که می‌خواهد پنهان بمانند، استفاده می‌کند. به ‌عنوان مثال، یک تحقیق منابع باز توسط شرکت Sayari نشان داد که بانک‌های غیرتحریمی در ترکیه طلا را در ازای پول نقد معامله می‌کنند. همچنین، روسیه بخشی از پرداخت به سازنده پهپادهای ایرانی، صاعقه صحرا (Sahara Thunder)، را برای خرید ۶,۰۰۰ پهپاد شاهد و تجهیزات مرتبط، با طلا انجام داده است.

نقش طلا در تجارت با چین

اگرچه میزان دقیق استفاده از طلا در تجارت روسیه با چین مشخص نیست، شواهد نشان می‌دهد که این روش به‌طور فزاینده‌ای رایج شده است. پس از آن که ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا واردات طلای روسیه را در سال ۲۰۲۲ ممنوع کردند، صادرات طلای روسیه به چین افزایش یافت. تقاضای چین برای طلا از سال ۲۰۲۲ تا نیمه دوم سال جاری بسیار بالا بوده است، اگرچه با افزایش قیمت طلا، سرعت خرید کاهش یافته است. طبق داده‌های شورای جهانی طلا (World Gold Council)، بانک خلق چین (People’s Bank of China) در این دوره بیش از هر کشور دیگری طلا خریداری کرده است.

ذخایر طلای چین: آشکار و پنهان

احتمال می‌رود که چین، همانند روسیه، مقادیر زیادی طلای نامشخص در اختیار داشته باشد، چون ذخایر اعلام‌شده آن کمتر از ۵ درصد از کل دارایی‌های آن را تشکیل می‌دهند، که بسیار کمتر از اقتصادهای قابل مقایسه است. در واقع، تقریباً نیمی از خریدهای طلای جهانی از ماه مارس تاکنون نامشخص مانده است و هنوز مشخص نیست چه عواملی تقاضای بالا را هدایت می‌کند.

 چین به‌ عنوان یک مرکز کلیدی برای تجارت طلای روسیه

در سال ۲۰۲۳ (۱۴۰۲)، پس از آن که تحریم‌های ثانویه امارات متحده عربی (UAE)، که پس از ممنوعیت واردات طلای روسیه توسط غرب به شریک اصلی روسیه تبدیل شده بود، را از این نقش بازداشت، چین به یک مرکز کلیدی برای تجارت بین‌المللی طلای روسیه تبدیل شد.

به دلایل زیر، چین به ظاهر تمایل زیادی به طلای روسیه نشان نمی‌دهد:

• چین امنیت عرضه طلای خود را از طریق سرمایه‌گذاری در دارایی‌های طلای خارجی، از جمله در افغانستان، غنا و تاجیکستان تأمین کرده است.
• چین سرمایه‌گذاری قابل توجهی در شرکت‌های بزرگ استخراج طلای روسیه ندارد.
• مشخص نیست که چین چه میزان از سنگ معدن طلای روسیه را پالایش می‌کند، چون تقاضای بین‌المللی برای شمش‌های طلای پالایش‌شده روسیه از سال ۲۰۲۲ کاهش یافته است.

تقاضای داخلی رو به افزایش طلا در چین

رابطه چین و روسیه در زمینه طلا، با توجه به افزایش تقاضای داخلی در میان مصرف‌کنندگان چینی، شایسته توجه بیشتری است. این تقاضا ممکن است به دلیل نگرانی‌های مربوط به ثبات اقتصاد داخلی چین و احتمال تنش‌های تجاری مجدد با دولت آینده ایالات متحده افزایش یابد.

نقش طلا در تقویت همکاری چین و روسیه: گامی به سوی بلوک تجاری بدون دلار

همکاری چین و روسیه در راستای حذف دلار

در صورت تشدید تنش‌ها با ایالات متحده، چین ممکن است تمایل بیشتری برای همکاری با روسیه در ایجاد یک بلوک تجاری بدون دلار نشان دهد، جایی که طلا می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. این موضوع هم‌اکنون به یکی از محورهای کلیدی روابط چین و روسیه تبدیل شده است. در اجلاس بریکس (BRICS)، ولادیمیر پوتین (Vladimir Putin) و شی جین‌پینگ (Xi Jinping) ، رئیس‌جمهور چین، بر تعمیق همکاری‌ها تأکید کردند.

حمایت چین از تولیدات دفاعی روسیه

گزارش‌های اخیر نشان می‌دهند که چین از تولیدات دفاعی روسیه حمایت مستقیم می‌کند، که نشان می‌دهد چین بیشتر از گذشته آماده پذیرش خطر تحریم‌های غرب است. با این حال، در ماه آگوست، چین کنترل پرداخت‌ها با شرکت‌های روسی را تشدید کرد که باعث تأخیر در تجارت دوجانبه شد.

 استفاده از طلا برای دور زدن تحریم‌ها

با وجود محدودیت‌ها، طلا به ‌عنوان ابزاری کلیدی برای انجام پرداخت‌ها میان شرکت‌های روسی و چینی به کار گرفته شده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که شرکت‌های روسی طلای خود را در هنگ‌کنگ به فروش می‌رسانند و درآمد حاصل را در حساب‌های بانکی محلی واریز می‌کنند تا به‌ جای استفاده مستقیم از یوان یا روبل، به تأمین‌کنندگان چینی پرداخت کنند. این اقدام نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری چین در مقابل روش‌های غیرمتعارف روسیه در تجارت و نوعی پیشگیری از تحریم‌ها است.

 محدودیت‌ها و امکانات در همکاری طلایی چین و روسیه

اگرچه تحمل چین برای ریسک‌های مرتبط با روسیه محدودیت دارد، این کشور به وضوح از روش‌های جایگزین تجاری روسیه حمایت می‌کند. فشار برای کمک به مسکو احتمالاً کاهش نخواهد یافت، و طلا طیفی از امکانات را برای گسترش و پنهان‌سازی همکاری‌ها ارائه می‌دهد.