آنچه در این مطلب می خوانید
در بحبوحه آلودگی شدید هوا و کمبود انرژی، آمارهای رسمی در ایران نشاندهنده افزایش صادرات سوختهای نسبتاً پاک و رشد چشمگیر مصرف داخلی سوخت بسیار آلاینده مازوت است.
یک سند رسمی از وزارت نفت ایران نشان میدهد که مصرف مازوت در کشور طی هفت ماه گذشته ۵۲ درصد افزایش یافته و در این مدت بیش از ۵.۵ میلیارد لیتر مصرف شده است.
به طور دقیق مشخص نیست که مصرف مازوت از ۲۲ اکتبر سال ۲۰۲۴ (اول آبان ۱۴۰۳) تاکنون چگونه بوده است، اما این سوخت که آلایندهترین سوخت فسیلی محسوب میشود، در ماههای سرد سال به دلیل کمبود گاز، دو برابر بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
نکته مهمتر این است که طبق این سند، همزمان با افزایش چشمگیر مصرف مازوت، دولت صادرات سوختهای پاکتر مانند گاز طبیعی، گاز مایع (LPG) و نفت سفید را افزایش داده و این مسئله باعث کاهش مصرف داخلی این سوختها شده است.
افزایش صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق
با وجودی که دولت ایران هیچ داده رسمی درباره صادرات گاز—که پاکترین سوخت فسیلی محسوب میشود—منتشر نکرده است، اما آمار رسمی ترکیه نشان میدهد که واردات گاز این کشور از ایران در ده ماه نخست سال ۲۰۲۴ حدود ۴۷ درصد افزایش یافته و به ۵.۸ میلیارد مترمکعب رسیده است.
این حجم گاز معادل کل مصرف مازوت در ایران بین ۲۰ مارس تا ۲۲ اکتبر سال ۲۰۲۴ است.
ایران تقریباً به همان میزان که به ترکیه گاز صادر میکند، به عراق نیز صادرات دارد، اما هیچ آمار رسمی جدیدی در این زمینه منتشر نشده است.
رشد تولید و صادرات گاز مایع (LPG) در ایران
بر اساس دادههای موجود در سند وزارت نفت، طی هفت ماه گذشته، تولید گاز مایع (LPG) در پالایشگاههای ایران ۱۹ درصد افزایش یافته است، در حالی که توزیع داخلی آن ۱۵ درصد کاهش یافته است.
به این ترتیب، صادرات گاز مایع (LPG) تولید شده در پالایشگاههای ایران بین ۲۰ مارس تا ۲۲ اکتبر ۶۸ درصد افزایش یافته است.
افزایش بیسابقه صادرات LPG ایران
وضعیت دقیق تولید LPG در پالایشگاههای گازی ایران مشخص نیست، اما آخرین دادههای گمرک نشان میدهد که ایران در 9 ماه نخست امسال ۶ میلیارد دلار LPG صادر کرده است که ۱۲۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است.
صادرات LPG ایران و وابستگی به مازوت
نهادهای اقتصادی بینالمللی تخمین میزنند که صادرات سالانه گاز مایع (LPG) ایران بیش از ۱۰ میلیون تن است. در صورت توقف این صادرات، دیگر نیازی به استفاده از سوخت بسیار آلاینده مازوت در کشور وجود نخواهد داشت.
کاهش مصرف نفت سفید و افزایش صادرات آن
طبق سند وزارت نفت، دولت در هفت ماه نخست امسال، مصرف داخلی نفت سفید را ۱۳ درصد کاهش داده، در حالی که صادرات آن را تقریباً دو برابر کرده است.
افزایش مصرف مازوت برای جبران کمبود انرژی
برخلاف سوختهای دیگر، دولت تصمیم گرفته است که به جای کاهش مصرف مازوت، استفاده از آن را برای جبران کمبود انرژی در کشور افزایش دهد.
دادههای وزارت نفت نشان میدهد که نه تنها مصرف مازوت در پالایشگاههای نفت ایران ۵۲ درصد افزایش یافته است، بلکه حدود ۱۰۰ میلیون لیتر از ذخایر موجود نیز برداشت شده و در صنایع و نیروگاهها بین ۲۰ مارس تا ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴ مورد استفاده قرار گرفته است.
کیفیت پایین مازوت تولیدی در ایران
نکته مهم این است که مازوت تولید شده در پالایشگاههای ایران حاوی ۳.۵ درصد گوگرد است که هفت برابر استاندارد بینالمللی سوخت کشتیهای مورد استفاده در آبهای آزاد است.
افزایش تولید بنزین؛ اما با کیفیت پایین
مقامات دولت مسعود پزشکیان ادعا میکنند که تولید بنزین کشور در ماههای اخیر افزایش چشمگیری داشته است. دادههای وزارت نفت این افزایش را تأیید میکند، اما بخش عمدهای از آن به دلیل تولید بنزین بیکیفیت بوده و تولید بنزین با استاندارد یورو ۴ و یورو ۵ افزایش ناچیزی داشته است.
بر اساس این سند، تولید بنزین پایه در پالایشگاههای ایران در اکتبر سال ۲۰۲۴ نسبت به ماه مشابه در سال ۲۰۲۳، حدود ۱۳ درصد افزایش یافته و به ۱۰۷ میلیون لیتر در روز رسیده است.
با افزودن حجم زیادی از مواد افزودنی و ترکیبات غیراستاندارد، از جمله مواد پتروشیمی، به بنزین پایه، دولت در اکتبر سال ۲۰۲۴ روزانه ۱۲۵ میلیون لیتر بنزین توزیع کرده که تقریباً با سطح مصرف داخلی مطابقت دارد.
کمبود بنزین و جبران از طریق واردات
در دو سال گذشته، ایران با کمبود بنزین مواجه بوده و این کمبود بین ۲۰ مارس تا ۲۲ اکتبر سال ۲۰۲۴ بهطور متوسط روزانه ۶ میلیون لیتر بوده است که از طریق واردات تأمین شده است.