بر اساس دادههای منتشر شده توسط اداره گمرک جمهوری اسلامی ایران (IRICA)، ترانزیت کالا از طریق ایران در سال گذشته (که در ۱۹ مارس به پایان رسید) نسبت به سال پیش از آن ۳۶.۵۲ درصد افزایش یافته است.
بر اساس گزارش IRNA، بر اساس دادههای این اداره گمرک، ۱۷.۷۹ میلیون تن کالا در سال گذشته از طریق این کشور ترانزیت شده است.
آن چنان که شهریار افندیزاده، معاون وزیر حمل و نقل، اعلام کرده، دستاوردهای ناشی از ترویج مذاکرات ترانزیت و بنیانهای طرح “راه ایران”، موجب رشد ترانزیت از طریق این کشور در سال مذکور شده است.
مقام مذکور با اشاره به توسعه روابط اقتصادی همهجانبه با همسایگان، تاکید کرد که این روند پیوسته از ثبت رکوردهای ترانزیت اخیر از طریق کشور و افزایش علاقهمندی دولتها، بازرگانان و فعالان بخش حمل و نقل از کشورهای همسایه، منطقهای و فرامنطقهای به وضعیت ترانزیت و لجستیک جمهوری اسلامی ایران، نشاندهنده موفقیت رویکرد تحولی دولت سیزدهم به مسئله استراتژیک ترانزیت است.
آن چنان که مهرداد بذرپاش، وزیر حمل و نقل و توسعه شهری، اعلام کرده است، طرح «راه ایران» که توسط دولت فعلی ایران ارائه شده، به کشورهای همسایه اجازه میدهد از ایران به عنوان مسیر یا راه حلی استفاده کنند که دسترسی آنها به آبهای بینالمللی را تسهیل میکند.
این وزیر تاکید کرده است که طرح راه ایران دروازهای به فرصتهای ترانزیتی ایران است.
همان طور که قبلاً توسط افندیزاده اعلام شد، ۱۰.۸ میلیون تن کالا در سال ۱۴۰۱ (که در ۲۰ مارس به پایان رسید) از طریق این کشور ترانزیت شد.
این مقام مسئول همچنین اعلام کرد که ایران با ترانزیت ۸.۳ میلیون تن کالاهای غیر نفتی در سال ۱۴۰۱، رکورد جدیدی ثبت کرده است و افزود که ۲.۵ میلیون تن محصولات نفتی نیز در سال گذشته از طریق این کشور ترانزیت شده است.
او گفت: “با توجه به ترانزیت ۷.۵ میلیون تن کالاهای غیر نفتی در سال ۱۴۰۰، ما شاهد رشد ۱۰.۷ درصدی در ترانزیت این نوع کالاها در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل بودیم.”
معاون وزیر حمل و نقل در ادامه تاکید کرد: “در سال ۱۴۰۱، ما شاهد توسعهها و دستاوردهای مهمی در زمینههای استراتژیک و عملیاتی ترانزیت کشور بودیم که تأثیرات قطعی آن به تدریج و به طور پیوسته بر رشد ترانزیت از کشور در سال ۱۴۰۲ و سالهای آینده دیده خواهد شد.”
افندیزاده سپس توضیح داد: “در راستای فعالسازی و توسعه کریدور حمل و نقل بینالمللی شمال-جنوب، در جلسه سهجانبه سپتامبر گذشته بین مقامات عالیرتبه کشور ما و فدراسیون روسیه و جمهوری آذربایجان در باکو، توافقهایی در زمینه تقویت همکاری سه کشور در سرمایهگذاری مشترک و تامین مالی، تکمیل و توسعه زیرساختهای کلیدی و بهرهبرداری از آنها، به ویژه ساخت خط راهآهن رشت-آستارا، تسهیل ترافیک مرزی کالاها و افزایش کیفیت و کمیت این ترافیک با هدف دستیابی به ترانزیت ۱۵ میلیون تن کالا از طریق این کریدور تا سال ۲۰۳۰، صورت گرفت”، و افزود که پیگیری اجرای این توافقها در حال انجام است.
او در ادامه، اظهار داشت: “یکی از مهمترین رویدادهای سال گذشته، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای (SCO) بود. در مدت کوتاهی پس از نشست روسای شانگهای در ماه سپتامبر در سمرقند، اولین نشست ششجانبه وزیران حمل و نقل ایران و کشورهای آسیای مرکزی، علاوه بر روسیه و آذربایجان در ماه اکتبر در تهران با هدف دستیابی به ۲۰ میلیون تن ترانزیت سالانه بین ایران و کشورهای آسیای مرکزی، به عنوان منطقهای با نقش و اهمیت بسیار بالا در ترانزیت شرق-غرب و شمال-جنوب، به ویژه پس از تحولات اخیر منطقهای و بینالمللی، برگزار شد که توسط اعضا تایید شد.”
معاون وزیر حمل و نقل خاطرنشان کرد که امسال، موضوع ترانزیت و ایفای نقش در برنامههای عمدهای مانند ابتکار کمربند و جاده چین، سازمان همکاری شانگهای، سازمان همکاری اقتصادی (ECO)، و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) یکی از اولویتهای اصلی وزارت حمل و نقل در توسعه روابط حمل و نقلی با کشورهای هدف منطقهای و فرامنطقهای است.
پس از هفت سال کاهش در ترانزیت کالا از کشور، مسیر رشد ترانزیت در سال گذشته ۱۴۰۰ (که در ۲۰ مارس ۲۰۲۲ به پایان رسید) از سر گرفته شد و با عبور ۱۲.۶۵ میلیون تن کالا از ایران، رشد ۶۸ درصدی حاصل شد.
سیاست توجه به همسایگان و توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای همسایه در دولت کنونی، افزایش توجه به مسیرهای جادهای و ریلی در جهان، و تلاشها و همکاری سازمانهای مرتبط با حمل و نقل و تجارت در برقراری یا فعالسازی کریدورها از طریق کشور، منجر به رشد قابل توجه در ترانزیت کالا از طریق ایران شده است.
ایران یکی از کشورهایی است که به دلیل موقعیت استراتژیک و جغرافیای ویژه خود، وضعیت خاصی در روابط تجاری و ترانزیتی دارد، چرا که کشور مسیر چندین کریدور بینالمللی مهم است.
با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، ایران میتواند نقش قابل توجهی در ترانزیت کالا در منطقه ایفا کند و از وضعیت خود در این زمینه به طور قابل ملاحظهای بهرهمند شود.
توجه به اسناد بالادستی، به ویژه برنامههای توسعهای کشور، و تصمیم دولت برای توسعه ترانزیت، توجه ویژه به توسعه زیرساختها، کاهش زمان ترانزیت، ارزانتر کردن عبور از ایران و ایجاد مزیتهای بیشتر نسبت به رقبا، به دلیل مسیر کوتاه برای مشتریان، میتواند به تسهیل توسعه ترانزیت منجر شود به گونهای که کشور بتواند به رشد مطلوب در این زمینه دست یابد.
در اوایل ژوئن سال ۲۰۲۳، افندیزاده اعلام کرد که وزارت حمل و نقل و توسعه شهری در حال آمادهسازی یک برنامه جامع پنجساله برای افزایش روابط حمل و نقل و ترانزیت با کشورهای آسیای مرکزی، همچنین خلیج فارس و کشورهای حاشیه دریای عمان است.
افندیزاده توضیح داد که این طرح شامل استراتژیهای اساسی و نقشه راه اجرایی به صورت گام به گام برای پنج سال آینده است و تحول روابط حمل و نقل و ترانزیت دوجانبه با کشورهای هدف، از جمله کشورهای آسیای مرکزی و خلیج فارس و دریای عمان را نشان خواهد داد.