آنچه در این مطلب می خوانید
آیا می‌دانستید که هر تلفن همراه به‌طور متوسط ۳۶ میلی‌گرم طلا دارد و برای استخراج آن باید ۳ کیلوگرم خاک جابجا کنیم؟
در حقیقت، هر بار که با دوستتان تماس می‌گیرید، وضعیت آب و هوای آخر هفته را بررسی می‌کنید یا یک استوری در اینستاگرام آپلود می‌کنید، از ۷۰ عنصر از ۸۳ عنصر غیرفعال رادیواکتیو جدول تناوبی استفاده می‌کنید که باعث می‌شود دستگاه شما مقاوم‌تر، قدرتمندتر و سریع‌تر باشد. برخی از این فلزات را می‌شناسیم، مانند مس، آلومینیوم یا آهن، اما برخی دیگر بسیار نایاب و کمیاب هستند، مانند تانتالم، تنگستن و طلا.
در طول تاریخ بشر، ۲۰۰,۰۰۰ تن طلا استخراج شده و تنها ۵۰,۰۰۰ تن ذخیره باقی مانده است. اگر با همین سرعت ادامه دهیم، طلای زمین تا ۲۰ سال دیگر تمام خواهد شد.
همان‌طور که گفتیم، هر گوشی موبایل به‌طور میانگین حاوی ۳۶ میلی‌گرم طلا است و برای استخراج این مقدار کوچک طلا از طریق معدن‌کاری سنتی، باید ۳ کیلوگرم خاک جابجا شود. با در نظر گرفتن این داده‌ها، برای ساخت ۳۶۰۰۰ دستگاه موبایل، نیاز به برداشت ۳۰۰ تن خاک داریم. آیا ممکن است تولید گوشی‌های موبایل، طلای جهان را به اتمام برساند؟ پاسخ مثبت است. هر سال ۱.۵ میلیارد دستگاه موبایل فروخته می‌شود که معادل برداشت ۱۵.۶ میلیون تن خاک است؛ با این مقدار می‌توانید تا ۱۲,۵۰۰ استخر المپیکی را پر کنید. رقم قابل توجهی نیست؟
اگر سالانه به‌طور میانگین ۱۵ میلیارد گوشی موبایل به فروش برسد و بازیافت نشود، ما ۵۴۰ تن طلا را از دست می‌دهیم. آیا اجازه می‌دهیم این اتفاق بیفتد؟
در هر صورت، تنها مسئله مهم تخریب خاک طبیعی نیست. طلا به عنوان عنصری غیرقابل تجدید نیز در حال اتمام است. در طول تاریخ بشر، ۲۰۰ هزار تن طلا استخراج شده و تنها ۵۰ هزار تن طلا در ذخایر باقی مانده است. اینجاست که باید فکر کنیم و آگاه شویم که برای محیط زیست ما بسیار مهم است که بتوانیم این فلز با ارزش را بازیابی کنیم. یکی از بهترین راه‌ها، بازیابی طلا از گوشی‌های قدیمی یا شکسته‌ای است که دیگر قابل استفاده نیستند و در کشوها انبار شده‌اند. فقط در اسپانیا بیش از ۴۵ میلیون گوشی موبایل فرسوده در کشوها رها شده‌اند. به نظر شما چند گوشی موبایل در سراسر جهان وجود دارد؟
ما نمی‌خواهیم نگرانی ایجاد کنیم، اما باید توجه داشت که در مسیر درستی نیستیم. در سال ۲۰۲۰، ۵۳.۶ میلیون تن زباله الکترونیکی تولید شد که تنها ۷۸ درصد آنها بازیافت شدند. این مسئله بدون شک باعث خواهد شد که در آینده‌ای نه چندان دور با مشکل کمبود موادی مانند فلزات مواجه شویم که می‌دانیم قابل تجدید نیستند. از این رو ضروریست که کشورها هرچه بیشتر در مورد لزوم بازیافت ایمن زباله‌های الکترونیکی آگاه شوند و به این ترتیب تقاضای مواد را به روشی ایمن و پایدار کاهش دهند.
مدال های المپیک توکیو از مموری ساخته شده‌اند
برای قهرمانان بازی‌های المپیک و پارالمپیک توکیو ۲۰۲۰، خاطرات ذخیره شده در مدال‌ها تنها به خودشان تعلق نداشت، بلکه فلزی که به گردن آویخته بودند، با استفاده از طلای بازیافتی حاصل از تلفن‌های قدیمی استفاده شده توسط هزاران ژاپنی به دست آمده بود. این کشور ایده عالی جمع آوری گوشی‌های قدیمی مردم را مطرح کرد تا بتواند به شکلی ایمن مواد آنها را بازیابی کند. بدین ترتیب، ۵۰۰۰ مدال طلا، نقره و برنز از فلزات بازیابی شده از زباله‌های الکترونیکی ساخته شده‌اند.
برای درک بهتر این موضوع، لازم است بدانید که یک مدال طلای المپیک که وزنی حدود نیم کیلوگرم دارد، باید حداقل ۶ گرم از این فلز گرانبها را در خود داشته باشد. برای این منظور، از ۶۰۰۰ دستگاه تلفن همراه استفاده شد، دستگاه‌هایی پر از خاطرات که به افراد مختلف تعلق داشتند. اکنون این خاطرات در مدال طلای یک قهرمان در سراسر جهان جاودانه شده و با شور و شوق به خانواده و دوستان نشان داده می‌شود. این کار ارزشمند و الهام‌بخش نیست؟ این پروژه نشان داده است که امید به مبارزه با زباله‌های الکترونیکی از بین نرفته و شاید بتوانیم جامعه خود را از غرق شدن در دستگاه‌های دور ریخته شده نجات دهیم.
امروزه استخراج طلا یا سایر فلزات از زباله‌های الکترونیکی از استخراج از طریق معدن‌کاری سنتی ارزان‌تر اما بسیار آلاینده است.
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ توسط Environmental Science & Technology انجام شد، هزینه بازیابی طلا و مس از زباله‌های الکترونیکی محاسبه شد و به طرز شگفت آوری این نتیجه گرفته شد که این کار ارزان‌تر از استخراج از طریق معدن‌کاری سنتی است. بر اساس این پژوهش، هزینه‌های مرتبط با این نوع بازیافت (شامل جمع‌آوری زباله، نیروی کار، انرژی، مواد، حمل و نقل و فناوری) در دهه گذشته به شدت کاهش یافته است. در حالی که معدن‌کاری سنتی با چالش‌های بیشتری مواجه شده و هزینه‌های آن دو برابر شده است.
برای مثال، استخراج ۱ کیلوگرم مس از طریق بازیافت در سال ۲۰۱۰، ۶.۷ دلار هزینه داشت، اما اکنون تنها ۱.۶۸ دلار هزینه دارد. از طرف دیگر، هزینه استخراج مس از معادن در طبیعت از ۰.۸ دلار به ۱.۶ دلار در هر کیلوگرم افزایش یافته است. و نکته جالب این است که در یک تن زباله الکترونیکی طلا بیشتری نسبت به یک تن سنگ معدن استخراج شده وجود دارد.
امروزه، برخی فلزات از صفحات پشتی زباله‌های الکترونیکی با استفاده از سیستم‌های خودکار برای ذوب قطعات کوچک و مفید بازیابی می‌شوند. با این که هزینه این روش نسبت به معدن‌کاری سنتی پایین‌تر است، اما این سیستم از سه جهت بسیار آلاینده است:
- مواد تحت دماهای بسیار بالا قرار می‌گیرند و مقدار زیادی CO2 منتشر می‌شود.
- همه فلزات ارزشمند و کمیاب مانند تانتالیوم بازیابی نمی‌شوند.
- پلاستیک‌ها و الیاف شیشه‌ای نامطلوب تولید می‌شوند.
آیا می‌توان زباله‌های الکترونیکی را به روشی پاک و پایدار بازیافت کرد؟
مشخص شده است که قارچ‌ها و میکروب‌هایی وجود دارند که می‌توانند در استخراج فلزات از زباله‌ها یا معادن به ما کمک کنند. این روش به عنوان زیست کاوی یا “بایوماینینگ (Biomining)” شناخته می‌شود و امیدی برای بازیابی فلزاتی است که گمان می‌کنیم در زباله‌های الکترونیکی از دست رفته‌اند. در حال حاضر، این باکتری‌های دوستدار محیط زیست در استخراج ۱۰ تا ۱۵ درصد از مس و ۵ درصد از طلای جهانی نقش دارند. شایان ذکر است که تاثیر زیست‌محیطی “بایوماینینگ” بسیار کمتر از تکنیک‌های سنتی است.
زیست کاوی فلزات با باکتری‌ها ارزان‌ترین و پایدارترین سیستم موجود است.
گونه‌هایی از میکروب‌ها که در استخراج فلزات از زباله‌های الکترونیکی بیشترین کارآیی را دارند اکنون شناسایی شده‌اند، که به کاهش مشکلات موجود در مدیریت بازیافت این نوع زباله‌ها و بازیابی مواد معدنی مانند طلا کمک خواهد کرد و نیاز به بهره‌برداری از منابع غیرقابل تجدید برای تولید گوشی‌های تلفن همراه را کاهش می‌دهد.
دلایل زیادی وجود دارد که ما باید آگاه باشیم که زباله‌های الکترونیکی ما به کجا ختم می‌شوند، چون همان‌طور که دیده‌ایم، این فرصت وجود دارد که دوباره مورد استفاده قرار گیرند.
دانشگاه پلی تکنیک کاتالونیا (UPC) پروژه تحقیقاتی «بیومتالوم» را آغاز کرده است که شامل بازیافت دستگاه‌های الکترونیکی و بازیابی فلزات از طریق استفاده از باکتری‌ها می‌شود. به این ترتیب، محققان توانسته‌اند چندین فلز ضروری در ساخت باتری‌ها مانند مس، لیتیوم و غیره را بازیابی کنند. دانشگاه پلی‌تکنیک کاتالونیا به همراه شرکت Revivack پروژه‌ای با عنوان «گوشی خود را نجات دهید و به علم اهدا کنید» را در دست دارند که هدف آن استفاده مجدد از فلزات برای ساخت قطعات جدید و در نتیجه مقابله با آلودگی ناشی از زباله‌های الکترونیکی است.
