آنچه در این مقاله می خوانید
دولت ایران تصمیم گرفته است قیمت بنزین سوپر را آزادسازی کند. برندگان و بازندگان این آزادسازی قیمت چه کسانی هستند؟
برچسب‌های مختلفی مانند عدم تعادل و کمبود برای این وضعیت استفاده می‌شود، اما کشور با یک بحران عمده روبه‌رو است.
خزانه کشور خالی است و دولت برای پوشش هزینه‌های جاری و عملیات روزانه خود به منابع مالی نیاز دارد.
مسئله اصلی در مورد واردات بنزین سوپر، منبع تأمین ارز مورد نیاز آن است.
در این شرایط، بی‌ثباتی در قیمت بنزین سوپر ممکن است از اینجا شروع شود و به سایر بازارها سرایت کند.
در حال حاضر، قیمت FOB خلیج فارس برای بنزین سوپر تقریباً ۱.۲ دلار (حدود ۸۴۰ هزار ریال) است.
اگر واردات با نرخ ارز بازار آزاد انجام شود، قیمت بنزین سوپر به حدود ۸۰۰ هزار ریال (تقریباً ۱.۴ دلار) در هر لیتر خواهد رسید.
این به معنای هزینه ۴۰ میلیون ریال برای پر کردن یک باک ۵۰ لیتری است.
این تغییر ممکن است باعث افزایش قیمت خودروهای وارداتی و هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی شود.
شایان ذکر است که حداقل دستمزد یک کارگر با دو فرزند حدود ۱۱۰ میلیون ریال (تقریباً ۱۵۸ دلار) است.
اگر واردات بنزین سوپر با نرخ ارز کالاهای اساسی انجام شود، قیمت هر لیتر به حدود ۶۱۰ هزار ریال کاهش خواهد یافت.
این قیمت همچنان به طور قابل توجهی بالاتر از قیمت یارانه‌ای بنزین معمولی خواهد بود.
در حال حاضر، قیمت بنزین سوپر ۳۵,۰۰۰ ریال (تقریباً ۰.۰۵ دلار) است. اکنون این سؤال مطرح می‌شود: قیمت بنزین سوپر وارداتی تحت این سیاست چگونه محاسبه خواهد شد؟
در حال حاضر، ۵ درصد از بنزین توزیع‌شده در کشور به صورت بنزین سوپر با قیمت ۳۵,۰۰۰ ریال عرضه می‌شود.
دولت ادعا می‌کند که سالانه ۲ میلیارد لیتر بنزین سوپر تأمین می‌کند. با این حال، با آزادسازی واردات، انتظار می‌رود مصرف به دلیل افزایش دسترسی رشد کند.
در این میان، یک سؤال اساسی مطرح می‌شود: در حال حاضر، بنزین سوپر با قیمت ۳۵,۰۰۰ ریال عرضه می‌شود، در حالی که قیمت FOB خلیج فارس ۱.۲ دلار است.
این به این معناست که با نرخ دلار بازار آزاد و قیمت FOB خلیج فارس، دولت باید سالانه ۱,۵۳۰ تریلیون ریال (تقریباً ۲.۱۸۵ میلیارد دلار) یارانه برای ۲ میلیارد لیتر بنزین سوپر که ادعا می‌کند تأمین می‌کند، تخصیص دهد.
با این حال، دولت ادعا می‌کند که فقط حدود ۲۰۰ تریلیون ریال (تقریباً ۲۸۵.۷۱۴ میلیون دلار) یارانه برای بنزین سوپر می‌پردازد. این اختلاف چگونه توجیه می‌شود؟
این موضوع نشان می‌دهد که بیش از ۱,۳۰۰ تریلیون ریال (تقریباً ۱.۸۵۷ میلیارد دلار) یارانه به قشر ثروتمندی از جامعه اختصاص داده می‌شود که از بنزین سوپر استفاده می‌کنند.
دولت مسعود پزشکیان ادعا می‌کند که با آزادسازی واردات، این یارانه‌ها ممکن است از بودجه حذف شوند.
در واقع، دولت ادعا می‌کند که با آزادسازی قیمت بنزین سوپر سالانه ۲۰۰ تریلیون ریال صرفه‌جویی خواهد کرد. اما همان‌طور که محاسبه شده است، این رقم باید ۱,۵۳۰ تریلیون ریال باشد، نه ۲۰۰ تریلیون ریال.
نکته دیگری که باید در نظر گرفت، تأثیر تورمی آزادسازی قیمت بنزین سوپر است که عمدتاً توسط قشر ثروتمند استفاده می‌شود و ممکن است زندگی گروه‌های کم‌درآمد را تحت تأثیر قرار دهد.
در حال حاضر، قیمت بنزین سوپر مخصوص هواپیما ۳۰۰,۰۰۰ ریال (تقریباً ۰.۴۲ دلار) است و یارانه‌ها باعث می‌شود که شرکت‌های هواپیمایی فقط ۶,۰۰۰ ریال (تقریباً ۰.۰۰۸ دلار) در هر لیتر بپردازند.
به‌طور متوسط، روزانه ۴ تا ۴.۵ میلیون لیتر سوخت هواپیما مصرف می‌شود که معادل ۱.۶ میلیارد لیتر در سال است.
این یارانه عظیم فشار مالی قابل توجهی بر دولت وارد کرده و سالانه حدود ۴۷۰ تریلیون ریال (تقریباً ۶۷۱.۴۲۸ میلیون دلار) هزینه در بر دارد.
اکنون، دولت قیمت سوخت هواپیما را از ۶,۰۰۰ ریال به ۶۶,۰۰۰ ریال (تقریباً ۰.۰۹۴ دلار) در هر لیتر افزایش داده است، به این معنا که همچنان یارانه‌ای معادل ۲۳۴,۰۰۰ ریال (تقریباً ۰.۳۳ دلار) در هر لیتر ارائه می‌دهد.
این به معنای آن است که دولت همچنان بیش از ۳۷۰ تریلیون ریال (تقریباً ۵۲۸.۵۷۱ میلیون دلار) در سال یارانه برای سوخت هواپیما ارائه می‌کند که به نفع قشر ثروتمند جامعه است.
به گفته مسعود پزشکیان، هزینه تولید بنزین معمولی ۸۰,۰۰۰ ریال (تقریباً ۰.۱۱۴ دلار) است.
گروه‌های کم‌درآمد به مراتب کمتر از یارانه بنزین بهره‌مند می‌شوند، در حالی که مبلغ قابل توجهی از جیب آن‌ها از طریق هزینه بنزین معمولی خارج شده و به خزانه دولت منتقل می‌شود.
اگر یارانه‌های انرژی، از جمله یارانه بنزین، به‌منظور افزایش درآمد دولت کاهش یابد، این بار باید بیشتر بر دوش گروه‌های پردرآمد باشد تا گروه‌های کم‌درآمد.
