آنچه در این مقاله می خوانید
به گفته محمد رضوانی‌فر، رئیس سابق گمرک جمهوری اسلامی ایران (IRICA)، ارزش تجارت غیرنفتی بین ایران و روسیه در هفت ماه نخست سال جاری (۲۰ مارس تا ۲۱ اکتبر) به ۱.۵ میلیارد دلار رسید.
رضوانی‌فر اعلام کرد که روسیه در این دوره هفت‌ماهه، پنجمین شریک تجاری برتر ایران در میان همسایگانش بوده است.
ایران و روسیه در سال‌های اخیر گام‌های جدی برای افزایش تجارت متقابل خود برداشته‌اند.
همچنان که این دو کشور در حال افزایش همکاری‌های مالی خود هستند، در مراسمی که در تاریخ ۱۱ نوامبر برگزار شد، شبکه پرداخت میر (Mir) روسیه و سیستم پرداخت شتاب ایران به یکدیگر متصل شدند.
در این مراسم، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی ایران، اتصال زیرسیستم‌های بانکی دو کشور را یک گام بزرگ به سمت ایجاد همکاری اقتصادی یکپارچه در منطقه، تکمیل فرآیند حذف دلار (De-dollarization) و تسهیل روابط اقتصادی و گردشگری بین ایران و روسیه عنوان کرد.
فرزین تأکید کرد که با اتصال شبکه‌های پرداخت ملی دو کشور، مرزهای پرداخت الکترونیکی حذف شده و فصل جدیدی در همکاری اقتصادی و فرهنگی بین این دو ملت آغاز خواهد شد.
او افزود:
«پروژه‌ای که امروز شاهد افتتاح آن هستیم، با هدف ایجاد یکپارچگی در شبکه‌های پرداخت و تسهیل تراکنش‌های مالی بین شهروندان دو کشور آغاز شده است.»
رئیس کل بانک مرکزی، محمدرضا فرزین، با تأکید بر این که این پروژه به سه مرحله تقسیم شده و در هر مرحله یک گام مهم برای تحقق هدف نهایی برداشته می‌شود، گفت:
«اولین مرحله این پروژه، که در پایان ماه سپتامبر عملیاتی شد و امروز رونمایی می‌شود، امکان استفاده از کارت‌های بانکی ایران که تحت شبکه شتاب هستند را برای گردشگران در خودپردازهای روسیه فراهم می‌کند. به این ترتیب، اکنون گردشگران ایرانی می‌توانند به راحتی با استفاده از موجودی ریالی کارت‌های شتاب خود، اسکناس روبل را از خودپردازهای روسیه دریافت کنند.»
فرزین تأکید کرد که مراحل بعدی این پروژه با امکانات و خدمات گسترده‌تر به زودی رونمایی خواهد شد.
اوایل ماه جولای، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که یک قرارداد پولی بین تهران و مسکو برای انجام مبادلات تجاری دوجانبه امضا شده است.
فرزین به خبرنگاران گفت که او و همتای روسی‌اش هفته گذشته در سن پترزبورگ جلسه‌ای داشتند که در آن توافقات قبلاً امضا شده بین دو کشور نهایی شد.
در این جلسه، رؤسای بانک‌های مرکزی ایران و روسیه همچنین یک تفاهم‌نامه (MOU) در خصوص اقدامات مشترک برای گسترش روابط اقتصادی و پولی امضا کردند.
به گفته فرزین، قرارداد پولی جدید این امکان را فراهم می‌کند که ایران و روسیه با ارزهای محلی تجارت کنند.
اتصال سیستم‌های پرداخت میر و شتاب
او افزود که بر اساس توافقات انجام شده بین هیأت‌های تخصصی دو کشور، سیستم بانکی شتاب ایران تا پایان ماه آگوست به سیستم بین‌بانکی میر (MIR) روسیه متصل خواهد شد.
فرزین گفت:
«این طرح جدید به اتباع ایرانی اجازه می‌دهد تا با استفاده از کارت‌های بانکی ایرانی خود، روبل از خودپردازهای روسیه دریافت کنند.»
وی ادامه داد:
«در این جلسه، دو طرف الزامات اتصال سیستم پرداخت میر روسیه به شتاب ایران را نهایی کردند و این پروژه وارد مرحله عملیاتی شده است.»
او افزود که این طرح در مراحل بعدی توسعه خواهد یافت تا اتباع روسیه بتوانند با کارت‌های بانکی خود از خودپردازهای ایرانی استفاده کنند و سپس امکان استفاده از کارت‌های ایرانی در پایانه‌های فروش (POS) روسیه فراهم شود.
فرزین گفت: «در مرحله دوم، امکان پرداخت با کارت‌های شهروندان روسیه در ایران فراهم می‌شود.» وی اضافه کرد: «در مرحله سوم، ایرانیان می‌توانند با کارت شتاب در فروشگاه‌های روسیه از طریق یک پایانه بانکی معمولی پرداخت کنند.»
در آوریل سال ۲۰۲۴، وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد که پروژه استفاده از کارت‌های میر (Mir) وارد مرحله اجرایی شده است. در ماه مه ۲۰۲۲، معاون نخست‌وزیر روسیه، الکساندر نواک (Alexander Novak)، گفت که دو کشور در حال بررسی چگونگی اتصال سیستم‌های پرداخت میر و شتاب هستند.
ایران و روسیه در سال‌های اخیر گام‌های جدی برای افزایش تجارت متقابل خود برداشته‌اند.
توافق برای افزایش تجارت بین دو کشور
اواخر ماه ژانویه، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور پیشین ایران، اعلام کرد که جمهوری اسلامی و روسیه به توافقی برای افزایش تجارت بین دو کشور تا سطح ۱۰ میلیارد دلار دست یافته‌اند.
رئیسی در ۲۱ ژانویه، پس از بازگشت به تهران از یک سفر دو روزه به مسکو، گفت:
«ما توافق کردیم که موانع تجاری را برطرف کنیم و تبادلات اقتصادی بین دو کشور را افزایش دهیم. در حال حاضر سطح تجارت متقابل قابل قبول نیست، بنابراین دو کشور توافق کردند تجارت را به ۱۰ میلیارد دلار در سال افزایش دهند.»
وی همچنین اشاره کرد که دو طرف درباره مسائل پولی و بانکی در مذاکرات خود با مقامات روسیه گفتگو کردند.
بر اساس اظهارات رسمی، دو کشور همچنین توافق کردند که ظرفیت‌های کشاورزی مشترک و زمینه‌های مناسب برای تبادل محصولات کشاورزی را شناسایی کنند تا سطح تجارت در بخش کشاورزی افزایش یابد.
رئیسی ادامه داد: «جمهوری اسلامی ایران ظرفیت‌های بسیار خوبی در زمینه ترانزیت و حمل‌ونقل دارد.» وی افزود: «در این سفر توافق شد که کریدور شمال-جنوب فعال شود. این مسیر ترانزیتی زمان و مسافت حمل کالا از روسیه و کشورهای شمالی به مناطق جنوبی را به‌طور قابل توجهی کاهش خواهد داد.»
در همین حال، در جریان دیدار بین وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران، عبدالناصر همتی، و وزیر توسعه اقتصادی روسیه، ماکسیم رشتنیکوف (Maxim Reshetnikov)، در ۳۰ سپتامبر، دو طرف بر تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور تأکید کردند.
همتی و رشتنیکوف در حاشیه مذاکرات هیئت‌های عالی‌رتبه ایران و روسیه گفتگو کردند.
رشتنیکوف با اشاره به افزایش تجارت بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ابراز امیدواری کرد که این روند با سرعت بیشتری ادامه یابد.
در این دیدار، دو طرف درباره مسائل گمرکی، سرمایه‌گذاری‌های روسیه در صنعت نفت، پیشرفت پروژه راه‌آهن رشت-آستارا، کریدور شمال-جنوب، بیمه رانندگان کامیون، تسویه‌حساب‌های تجاری با ارز محلی، تقویت اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سایر مسائل اقتصادی بین دو کشور گفتگو کردند.
افزایش همکاری‌ها برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه
در همان روز، رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، اعلام کرد که توافق برای تبدیل ایران به یک مرکز منطقه‌ای در حوزه ترانزیت و گاز، نمونه برجسته‌ای از همکاری بین تهران و مسکو است.
پزشکیان در دیدار با نخست‌وزیر روسیه، میخائیل میشوستین (Mikhail Mishustin)، گفت:
«ما معتقدیم که در صورت اجرای پروژه‌های مشترک مهم بین ایران و روسیه، این پروژه‌ها ظرفیت‌های قابل توجهی را برای هر دو کشور جهت مقابله با تحریم‌های ظالمانه ایجاد خواهند کرد.»
رئیس‌جمهور تأکید کرد که شراکت ایران و روسیه نه تنها به نفع هر دو ملت است، بلکه توسعه پایدار، رشد اقتصادی و یکپارچگی منطقه‌ای را نیز تقویت خواهد کرد.
پزشکیان خواستار تلاش‌های بیشتر از سوی هر دو طرف برای اطمینان از اجرای موفقیت‌آمیز پروژه‌های مشترک شد.
وی خاطرنشان کرد که همکاری‌های منطقه‌ای از طریق سازمان‌های بین‌المللی مانند بریکس (BRICS) و سازمان همکاری شانگهای (SCO) کشورهایی مستقل از جمله ایران، روسیه و چین را در تلاش برای مقاومت در برابر یک‌جانبه‌گرایی آمریکا تقویت می‌کند.
در پاسخ، نخست‌وزیر روسیه بر تمایل روسیه برای ارتقا و گسترش تعاملات با ایران، به‌ویژه در بخش‌های انرژی، صنعت، حمل‌ونقل، کشاورزی، بهداشت و درمان و فرهنگی تأکید کرد.
