آنچه در این مطلب می خوانید
نقش حمل‌ونقل موتوری در آلودگی هوای ایران
مقامات دولت ایران اظهار می‌کنند که ۶۰ درصد آلودگی هوای ایران، که سالانه موجب مرگ ۲۵,۰۰۰ نفر می‌شود، ناشی از حمل‌ونقل موتوری است. اما آیا علت اصلی آلودگی هوا می‌تواند عدم اجرای قانون هوای پاک، نقش خودروسازان، عدم اسقاط وسایل نقلیه فرسوده یا استفاده از «بنزین پتروشیمی» باشد؟
بر اساس آمار، از سال ۲۰۱۶ تاکنون، پایتخت تنها در ۱۵ درصد سال هوای پاک داشته و ساکنان تقریباً شش روز در هفته هوای آلوده تنفس می‌کنند.
تلفات انسانی و خسارات مالی
آمار مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا در سطح کشور بین ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ نفر گزارش شده که ۷,۰۰۰ نفر آن مربوط به تهران است.
برآوردها نشان می‌دهد خسارت مالی سالانه ناشی از آلودگی هوا در ایران حدود ۱۲ میلیارد دلار است. بحران آلودگی هوا تنها بخشی از بحران زیست‌محیطی گسترده‌ای است که دولت ایران با آن مواجه است.
مشکلات زیست‌محیطی در فصول مختلف
بیشتر شهرهای بزرگ ایران در نیمه اول سال از طوفان‌های گرد و غبار رنج می‌برند و در نیمه دوم سال با پدیده «وارونگی دما» مواجه هستند.
در حالی که دولت در اوایل امسال اولویت را به تصویب و اجرای قانون موسوم به «عفاف و حجاب» داده، قانون هوای پاک که در سال ۲۰۱۷ تصویب شد، نزدیک به هفت سال است که به حاشیه رانده شده است.
نقش حمل‌ونقل عمومی فرسوده و خودروسازان
علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت ایران، در تاریخ ۹ دسامبر (19 آذر) اظهار داشت که ۶۰ درصد آلودگی هوای کشور به سیستم حمل‌ونقل موتوری مرتبط است.
وسایل نقلیه فرسوده و نقش خودروسازان داخلی
بر اساس گفته‌های علیرضا رئیسی، از ۱۲ میلیون موتورسیکلت در کشور، ۱۱ میلیون و از ۱۴ میلیون خودرو، ۲.۵ میلیون فرسوده هستند.
وسایل نقلیه غیر فرسوده عمدتاً توسط دو شرکت خودروسازی ایران‌خودرو و سایپا تولید می‌شوند. روح‌الله لک‌علی‌آبادی، نماینده مجلس از دورود، اظهار کرده است:
«آن‌ها نه به جان مردم اهمیت می‌دهند، نه به محیط‌زیست و نه به آلودگی هوا.»
بحران زیست‌محیطی فراتر از حمل‌ونقل
اگرچه مسئولان و برخی رسانه‌ها درباره سهم وسایل نقلیه در آلودگی هوا صحبت می‌کنند و هم‌زمان شایعاتی درباره افزایش قیمت سوخت مطرح است، اما به نظر می‌رسد بحران زیست‌محیطی عظیم ایران تنها به حمل‌ونقل محدود نمی‌شود.
در دوران همه‌گیری کرونا، با وجود کاهش بی‌سابقه حمل‌ونقل درون‌شهری به دلیل محدودیت‌های سفر، آلودگی هوا همچنان ادامه داشت. بخش دیگر این بحران به نیروگاه‌ها و صنایع مربوط می‌شود.
نقش تحریم‌ها و قیمت سوخت
در تاریخ ۱۰ دسامبر (20 آذر)، روزنامه دولتی «سازندگی» به نقش تحریم‌ها و «سیاست پایین نگه‌داشتن قیمت بنزین» به عنوان عواملی موثر در آلودگی هوای تهران اشاره کرد.
بنزین پتروشیمی و تاثیرات آن
در ماه می ۲۰۲۴، پیش از فوت ابراهیم رئیسی، دولت ۳ میلیارد دلار برای تولید نوعی نفتا موسوم به «بنزین پتروشیمی» سرمایه‌گذاری کرد. این محصول بسیار ارزان‌تر از بنزین واقعی است، اما آلودگی آن به‌طور قابل‌توجهی بیشتر است.
