آنچه در این مطلب می خوانید
امسال، مسئله خودکشی در میان کادر درمانی ایران با مرگ یک متخصص قلب جوان در هفته سوم مارس و یک پرستار در کرمانشاه دوباره مطرح شد. گفته می‌شود که به دلیل تمدید نشدن قرارداد و فشارهای روانی، او به زندگی خود پایان داد. تعداد دقیق خودکشی‌های پرستاران به طور رسمی شناخته شده نیست، اما این تعداد نگران‌کننده است. فشارهای شغلی و روانی بر کادر درمانی از جمله دلایل اصلی خودکشی‌ها هستند.
این موضوع با وجود کمبود شدید پرستاران در بیمارستان‌ها مطرح می‌شود، جایی که قراردادهای کوتاه‌مدت ۸۹ روزه با آنها امضا می‌شود. چنین قراردادهایی پرستاران را از بسیاری از حقوق خود و مطالبات آینده در صورت بیکاری محروم می‌کند، و آنها به این قراردادها «کارگران فصلی» اطلاق می‌کنند.
محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستاران جمهوری اسلامی ایران، تعداد مرگ‌های پرستاران جوان در سال ۲۰۲۳ را زیاد توصیف کرد، اما آماری ارائه نداد. او معتقد است که عرصه برای پرستاران تنگ شده است و تمامی مسئولان در ایجاد چنین محیطی مسئول هستند.
فریبرز درتاج، رئیس انجمن روان‌شناسی تربیتی ایران، وضعیت پرستاران را به دلیل ماهیت شغل‌شان پر استرس توصیف کرد و به مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۱ بین پرستاران شهر ملایر انجام شده استناد کرد و گفت:
“۱۵.۳۸ درصد پرستاران دچار افسردگی متوسط تا شدید بوده‌اند و ۴۶.۴۷ درصد دچار اضطراب متوسط تا شدید بوده‌اند. ۲۷.۵۶ درصد افکار خودکشی داشته‌اند و ۹.۹۴ درصد آمادگی ارتکاب خودکشی داشته‌اند.”
بیمارستان‌ها بدون پرستار
طبق گزارش بانک جهانی، در ایران به ازای هر هزار نفر دو پرستار فعال وجود دارد. این اطلاعات از آمار نیروی کار بهداشت جهانی سازمان بهداشت جهانی و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) به دست آمده است. بانک جهانی هشدار می‌دهد که کمبود پرستاران به عنوان یک خطر رو به رشد مربوط به سلامتی در بسیاری از کشورها است.
یک پرستار در یک بیمارستان دولتی می‌گوید پرستاران ۴۴ ساعت در هفته یا ۱۷۵ ساعت در ماه کار می‌کنند، اما به دلیل کمبود نیرو در بیشتر مراکز، پرستاران مجبور به کار کردن حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ ساعت هستند. جبران اضافه کاری برای پرستاران در بیمارستان‌های دولتی به ازای هر ساعت ۲۰۰,۰۰۰ ریال (تقریباً ۰.۳ دلار) و برای پرستاران قراردادی ۱۴,۸۰۰ ریال (تقریباً ۰.۲۲ دلار) محاسبه می‌شود.
در نوامبر سال ۲۰۲۳، دبیرکل خانه پرستاران اعلام کرد:
“به دلیل کمبود پرستاران، بیماران جان خود را از دست می‌دهند. سالانه بیش از ۳۰۰۰ پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند، اما وزارت بهداشت حتی این تعداد را به نیروی کار کادر درمان اضافه نمی‌کند.”
در تابستان سال ۲۰۲۱، رئیس سازمان پرستاری ایران گفت: “با وجود ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ پرستار بیکار در کشور، ما با کمبود بیش از ۱۰۰,۰۰۰ پرستار روبرو هستیم.”
قرارداد ۸۹ روزه به معنای حداقل حقوق و مزایا و قرار گرفتن در شرایط ناایمن و نامطمئن است. اگر این قرارداد ۹۰ روز یا بیشتر باشد، پرستار می‌تواند طبق قوانین کار، حقوق و مزایا را مطالبه کند، اما قرارداد ۸۹ روزه می‌تواند چندین بار، هر بار برای ۸۹ روز، تکرار شود، بنابراین پرستار هیچ گونه حق قانونی برای امنیت شغلی ندارد.
حقوق پایه یک پرستار رسمی با پنج سال تجربه ۱۳۰ میلیون ریال (تقریباً ۱۹۸ دلار) است که با احتساب مزایا به حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون ریال (تقریباً ۲۲۸ تا ۲۴۳ دلار) می‌رسد. با این حال، حقوق پرستاران قراردادی بسیار کمتر از این مبلغ است.
شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستاران، می‌گوید که تعیین تعرفه‌ها، تغییر وضعیت و استخدام پرستاران، دریافت کمبودها، اضافه کاری اجباری با دستمزدهای بسیار پایین، و تاخیر در پرداخت‌ها در برخی بیمارستان‌ها از مشکلات اصلی پرستاران است و پرستاران معمولاً در صورت اعتراض به چنین شرایطی با تهدید به اخراج روبرو می‌شوند.
بر اساس گفته‌های دبیرکل خانه پرستاران، جامعه پرستاری در ایران به شدت بحران‌زده است و هیچ مقام رسمی به این وضعیت توجه نمی‌کند.
