میادین نفت و گاز مشترک ایران در وضعیت بدی قرار دارند

با تکمیل مطالعات کویت (Kuwait) و عربستان سعودی (Saudi Arabia) برای توسعه میدان «الدره» (Al-Durra) که به عنوان میدان «آرش» نیز شناخته می‌شود، عبدالرضا عابد (Abdolreza Abed)، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (Khatam al-Anbiya Construction Headquarters) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، هشدار داده و درخواست کرده که این نهاد در توسعه این میدان مشارکت داشته باشد.

عابد همچنین ادعا کرد که قرارگاه خاتم‌الانبیاء توانایی توسعه میادین اسفندیار (Esfandiar) و فرزاد (Farzad) که با عربستان سعودی مشترک هستند را دارد.

ایران ۲۸ میدان نفت و گاز مشترک با کشورهای همسایه دارد که در تقریباً تمامی آن‌ها از همسایگان خود عقب افتاده است.

دلایل اصلی عقب‌ماندگی ایران در استخراج نفت و گاز از میادین مشترک، نبود سرمایه‌گذاری و فناوری‌های مدرن است.

مهم‌ترین میادین مشترک ایران با عراق (Iraq)، قطر (Qatar) و عربستان سعودی (Saudi Arabia) است. این کشورها با کمک شرکت‌های بین‌المللی، به‌ویژه شرکت‌های غربی، به طور قابل توجهی تولید نفت و گاز خود را افزایش داده و همچنان در حال گسترش استخراج از این میادین هستند.

در مقابل، وزارت نفت ایران که فاقد سرمایه‌گذاری‌های خارجی و بخش خصوصی توانمند است، به ۱۴.۵ درصد از درآمدهای نفتی برای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی فسیلی وابسته است.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سرمایه‌گذاری سالانه در میادین نفت و گاز کشور از حدود ۱۸ میلیارد دلار در دهه ۲۰۰۰ میلادی به حدود ۷ میلیارد دلار در اوایل دهه ۲۰۱۰ کاهش یافته و از سال ۲۰۱۹ این رقم به ۳ میلیارد دلار سقوط کرده است.

میدان‌های نفتی مشترک ۲۰ درصد از ذخایر نفت قابل بازیافت ایران و ۳۰ درصد از ذخایر گازی آن را تشکیل می‌دهند.

ایران با ۳۳ تریلیون متر مکعب ذخایر گاز و ۱۵۷ میلیارد بشکه ذخایر نفت، به ترتیب در رتبه دوم و چهارم جهان از نظر ذخایر هیدروکربنی قرار دارد.

میدان فروزان و عقب‌ماندگی از عربستان سعودی

ایران چندین میدان نفت و گاز با عربستان سعودی (Saudi Arabia) مشترک دارد، اما تنها موفق به تولید ۳۵ هزار بشکه در روز (bpd) از میدان فروزان (Foroozan) شده است، در حالی که عربستان سعودی ۱۴ برابر بیشتر از همین میدان نفت تولید می‌کند. عربستان طی پنج سال گذشته با امضای قراردادی به ارزش ۱۲ میلیارد دلار با شرکت‌های بین‌المللی، به دنبال افزایش ۶۰ درصدی تولید نفت خود به ۸۰۰ هزار بشکه در روز و افزایش تولید گاز به ۷۰ میلیون متر مکعب در روز است.

میدان فرزاد و ناکامی در توسعه

ایران یک میدان گاز بزرگ دیگر با عربستان سعودی در نزدیکی فروزان به نام میدان «فرزاد» (Farzad) دارد. مذاکرات میان ایران و شرکت‌های هندی که این میدان را کشف کرده‌اند، بیش از یک دهه به طول انجامیده و تاکنون به نتیجه نرسیده است. ایران همچنین فاقد ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای توسعه این میدان است که ساختار آن بسیار پیچیده است.

در همین حال، عربستان سعودی بلافاصله پس از کشف میدان توسط هندی‌ها در سال ۲۰۰۸، توسعه این میدان را آغاز کرد و تولید گاز را در سال ۲۰۱۳ شروع کرد. اکنون عربستان بیش از ۳۰ میلیون متر مکعب گاز در روز از این میدان تولید می‌کند و برنامه آرامکو (Aramco) برای افزایش تولید به ۷۵ میلیون متر مکعب در روز به سرعت پیش می‌رود.

میدان‌های اسفندیار و آرش

عربستان سعودی و کویت (Kuwait) همچنین میادین نفت و گاز «اسفندیار» (Esfandiar) که با نام «لولو» (Lulu) نیز شناخته می‌شود و «آرش» (Arash) که به عنوان «الدره» (Al-Durra) نیز شناخته می‌شود را با ایران به اشتراک دارند. آن‌ها سال‌هاست که میدان اسفندیار را توسعه داده‌اند و با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری، قصد دارند تا پایان سال، تولید ۳۰ میلیون متر مکعب گاز و ۸۴ هزار بشکه میعانات گازی در روز را از میدان آرش آغاز کنند، و این برنامه ظرف پنج سال تکمیل خواهد شد.

این دو کشور ادعای ایران بر دارا بودن سهمی در میدان آرش را رد کرده و بر حقوق انحصاری خود برای استخراج از آن تأکید کرده‌اند، موضعی که ایران آن را نمی‌پذیرد.

میدان‌های مشترک با عراق

بزرگ‌ترین میادین نفتی مشترک ایران با عراق است، همسایه‌ای که چهار برابر ایران از این میادین نفت استخراج می‌کند. عراق قراردادهای عظیمی با شرکت‌های چینی، روسی و غربی برای افزایش استخراج از این میادین به امضا رسانده است.

میدان‌های سلمان و نصرت

ایران دو میدان نفتی به نام‌های «سلمان» (Salman) و «نصرت» (Nosrat) را با امارات متحده عربی (United Arab Emirates) به اشتراک دارد.

امارات ۶۵ هزار بشکه در روز از میدان نصرت تولید می‌کند که ۲۰ برابر تولید ایران از همین میدان است.

پارس جنوبی و قطر

بزرگ‌ترین میدان گازی ایران، میدان پارس جنوبی (South Pars)، با قطر (Qatar) مشترک است. قطر ده سال زودتر از ایران استخراج گاز از این میدان را آغاز کرد و تاکنون دو برابر ایران گاز تولید کرده است.

در حالی که سهم ایران از میدان گازی پارس جنوبی (South Pars) سال گذشته وارد نیمه دوم عمر خود شد و این امر باعث کاهش ۱۰ میلیارد متر مکعب در تولید سالانه آن شد، قطر طی دو سال گذشته قراردادهایی به ارزش ۲۹ میلیارد دلار با شرکت‌های بین‌المللی امضا کرده است. این توافقات به منظور افزایش ۴۰ درصدی تولید گاز تا سال ۲۰۲۷ و ۶۰ درصدی تا سال ۲۰۳۰ انجام شده‌اند.

در حال حاضر، هر دو کشور ایران و قطر حدود ۱۸۰ میلیارد متر مکعب گاز در سال از میدان پارس جنوبی تولید می‌کنند.

برای حفظ تولید از این میدان عظیم گازی، ایران نیاز به نصب سکوهای ۲۰ هزار تنی (که ۱۵ برابر اندازه سکوهای فعلی هستند) و کمپرسورهای بزرگ دارد، فناوری‌ای که به طور انحصاری در دست شرکت‌های غربی است.

قطر همچنین روزانه ۴۵۰ هزار بشکه نفت خام از لایه نفتی میدان گازی پارس جنوبی استخراج می‌کند که ۱۳ برابر تولید ایران از همین لایه است.