آنچه در این مقاله می خوانید
صادرات فرش ایران با کاهش چشم‌گیری مواجه شده است و از ۴۲۶ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) به کمتر از ۴۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۳ (۱۴۰۲) رسیده است.
مرتضی حاجی‌آقامیری، رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق بازرگانی ایران، این آمار را روز یکشنبه، ۱۷ نوامبر ۲۰۲۴ (۲۷ آبان ۱۴۰۳)، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) اعلام کرد. وی اظهار داشت که هند اکنون جایگزین ایران در بازار جهانی فرش شده و بازار آمریکا، که ۴۴ درصد از واردات جهانی فرش را شامل می‌شود، را تحت سلطه خود درآورده است.
وی این کاهش را عمدتاً به تحریم‌ها و سیاست‌های ارزی نادرست، به‌ویژه “سیاست بازگشت ارز صادراتی” نسبت داد.
این سیاست، صادرکنندگان را از بازگرداندن سریع درآمد حاصل از فروش فرش به کشور بازداشته و باعث شده تا در بازار جهانی عقب بیفتند.
به گفته حاجی‌آقامیری، آسیب ناشی از این سیاست ارزی صادرات فرش ایران را به کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار کاهش داده است. این در حالی است که در سال ۱۹۹۴ (۱۳۷۳)، فرش ۴۴ درصد از کل صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می‌داد.
علیرغم حذف سیاست بازگشت ارز صادراتی برای فرش‌های دست‌بافت، صادرات همچنان با چالش‌هایی روبه‌رو است. رقابت هند، ترکیه و افغانستان این مشکلات را تشدید کرده است.
کاهش صادرات فرش تأثیر شدیدی بر مشاغل مرتبط با این صنعت داشته و بیکاری در مناطق روستایی را تشدید کرده است.
پیشتر، فیصل مرداسی، رئیس سابق مرکز ملی فرش ایران، اعلام کرده بود که زنجیره تولید فرش در مناطق روستایی و عشایری ریشه دارد، جایی که بیکاری از “مرحله بحران” فراتر رفته است.
فرش‌های قاچاق افغانستان در بازار ایران
در مصاحبه روز یکشنبه، حاجی‌آقامیری ترکیه و افغانستان را به عنوان دیگر رقبای ایران در بازار جهانی فرش معرفی کرد. او اظهار داشت:
«ایالات متحده در زمان حضورش در افغانستان در صنعت فرش این کشور سرمایه‌گذاری کرد و اکنون فرش‌های قاچاق افغانستان با کیفیت و قیمت پایین‌تر در بازار ایران به فروش می‌رسند.»
بر اساس گزارش واحد مطالعات اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، سهم ایران از صادرات جهانی فرش دست‌بافت از ۲۵.۵ درصد در سال ۲۰۱۱ (۱۳۹۰) به ۷.۴ درصد در سال ۲۰۲۲ (۱۴۰۱) کاهش یافته است، در حالی که سهم رقبایی مانند هند، چین، نپال و پاکستان در همان دوره افزایش یافته است.
این گزارش، ایالات متحده، آلمان، بریتانیا و ژاپن را به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکنندگان فرش دست‌بافت در جهان معرفی می‌کند.
داده‌های گمرک نیز نشان می‌دهند که آلمان (۱۷.۶ درصد)، امارات متحده عربی (۱۷.۲ درصد)، چین (۱۶.۲ درصد) و پاکستان (۶ درصد) اصلی‌ترین مقاصد صادرات فرش دست‌بافت ایران هستند.
در حال حاضر، ۸۰ درصد از فرش‌های دست‌بافت ایرانی صادر شده و تنها ۲۰ درصد از آن‌ها در داخل کشور به فروش می‌رسند.
