آنچه در این مطلب می خوانید
افزایش فقر در ایران؛ یک‌سوم جمعیت قادر به تأمین نیازهای اساسی نیستند
مرکز آمار ایران گزارش داده است که۲۷ درصد از مردم ایران با درآمدی کمتر از ۲ دلار در روز زندگی می‌کنند، به این معنا که تقریباً یک‌سوم جمعیت کشور قادر به تأمین نیازهای اساسی زندگی خود نیست. علاوه بر این، شاخص جهانی گرسنگی (Global Hunger Index – GHI) نشان می‌دهد که ۶.۵ درصد از جمعیت ایران دچار سوءتغذیه هستند.
در همین حال، شهروندان ایرانی گزارش می‌دهند که با افزایش نرخ دلار آمریکا به بیش از ۹۰۰,۰۰۰ ریال، قیمت کالاهای اساسی چند برابر شده است و آن‌ها مجبور شده‌اند بسیاری از اقلام ضروری را از سبد هزینه‌های خانوار خود حذف کنند.
گزارش مرکز آمار مربوط به ژانویه ۲۰۲۵ (دی ۱۴۰۳) است، زمانی که نرخ دلار حدود ۷۹۵,۰۰۰ ریال بود. با توجه به نرخ فعلی ارز، درآمد واقعی همین ۲۷ درصد از مردم ایران اکنون به کمتر از ۲ دلار در روز کاهش یافته است.
بحران معیشتی در ایران؛ گوشت به کالایی لوکس تبدیل شده است
خانواده‌های کم‌درآمد در ایران، با هر افزایش قیمت، مجبور به جایگزینی مواد غذایی ارزان‌تر می‌شوند. آن‌ها ابتدا گوشت قرمز را با مرغ، سپس مرغ را با تخم‌مرغ و در نهایت تخم‌مرغ را با حبوبات و سیب‌زمینی جایگزین می‌کنند.
گزارش جدید مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که قیمت بیش از یک‌سوم اقلام غذایی مصرفی خانوارهای ایرانی در مقایسه با ژانویه ۲۰۲۴ (دی ۱۴۰۲) بین ۴۰ تا ۱۰۳ درصد افزایش داشته است. بیشترین رشد قیمت در حبوبات و میوه‌ها مشاهده شده است.
گفتنی است که این آمار بر اساس قیمت‌های رسمی منتشر شده است. برای مثال، قیمت رسمی یک کیلوگرم سیب‌زمینی ۳۲۰,۰۰۰ ریال اعلام شده، در حالی که در بازارهای میوه و تره‌بار این محصول با قیمت ۳۶۰,۰۰۰ ریال فروخته می‌شود. برخی از شهروندان تهرانی نیز سیب‌زمینی را با نرخ ۶۰۰,۰۰۰ ریال به ازای هر کیلوگرم خریداری کرده‌اند.
برای یک خانواده چهارنفره، تهیه ساندویچ تخم‌مرغ به‌عنوان وعده غذایی، نیمی از درآمد روزانه آن‌ها را مصرف می‌کند.
افزایش اجاره‌بها و کاهش قدرت خرید کارگران
یکی از شهروندان در شرق تهران برای اجاره یک آپارتمان، ماهانه ۲۰۰ میلیون ریال (حدود ۲۳۶ دلار) پرداخت می‌کند، اما طبق اعلام بنگاه‌های املاک، اجاره‌بهای این واحد ۶۰ متری اکنون به ۴۰۰ میلیون ریال افزایش یافته است.
حداقل دستمزد یک کارگر با دو فرزند، در حال حاضر حدود ۱۳۰ دلار در ماه است.
مسعود پزشکیان (Massoud Pezeshkian)، رئیس‌جمهور ایران، در ۳ فوریه ۲۰۲۵ (۱۴ بهمن ۱۴۰۳) به وخامت وضعیت معیشتی مردم و نرخ بالای تورم اعتراف کرد و این شرایط را “غیرقابل قبول” دانست. وی اظهار داشت که برخی از مشکلات اقتصادی خارج از کنترل دولت هستند، اما وعده داد که پیش از سال نو ایرانی (۲۱ مارس) “اقدامات خوبی” برای “تأمین امنیت غذایی مردم” انجام خواهد شد.
سوءتغذیه و کاهش مصرف مواد غذایی اساسی
اگرچه قیمت‌ها در تهران بالاتر است، اما مشکلات اقتصادی و فشارهای مالی بر خانواده‌های کم‌درآمد در شهرهای محروم نیز به‌شدت محسوس است.
از مدت‌ها پیش، آموزش اولویت دوم خانواده‌ها شده و تأمین غذا به نگرانی اصلی آن‌ها تبدیل شده است. بسیاری از خانواده‌ها قبلاً مصرف گوشت را با حبوبات جایگزین کرده بودند، اما افزایش قیمت‌ها اکنون حتی این گزینه را نیز از دسترس خارج کرده است.
حذف گوشت و تخم‌مرغ از رژیم غذایی مردم، منجر به سوءتغذیه حداقل ۶.۵ درصد از جمعیت کشور شده است. در شاخص جهانی گرسنگی ۲۰۲۴ (GHI 2024)، ایران میان لبنان و عربستان سعودی قرار گرفته است. این در حالی است که لبنان در طول دوره بررسی درگیر جنگ بوده، اما ایران با وجود عدم درگیری نظامی، همچنان با بحران سوءتغذیه مواجه است.
روزنامه اعتماد، وابسته به دولت، اخیراً گزارش داد که آمار واقعی سوءتغذیه ممکن است بالاتر از شاخص رسمی باشد:
- ۶ درصد از ایرانیان دچار کم‌وزنی متوسط
- ۲۵ درصد دچار کم‌وزنی خفیف
- ۳ درصد دچار کوتاه‌قدی شدید
- ۸ درصد دچار کوتاه‌قدی متوسط
- ۲۱ درصد دچار کوتاه‌قدی خفیف
- ۱ درصد دچار لاغری شدید
- ۵ درصد دچار لاغری متوسط
- ۲۰ درصد دچار لاغری خفیف
کاهش مصرف گوشت و رکود بازار مواد غذایی
علی‌اصغر ملکی، رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی، تأیید کرد که افزایش قیمت گوشت هم‌زمان با رشد نرخ ارز، بازار را دچار رکود و کاهش تقاضا کرده است.
عدم توانایی در خرید گوشت تنها محدود به ۲۷ درصد از جمعیتی که زیر ۲ دلار در روز درآمد دارند، نیست، بلکه بخش بزرگی از جامعه را تحت تأثیر قرار داده است. گوشت اکنون به یک کالایی لوکس تبدیل شده که فقط بخش کوچکی از ایرانیان قادر به خرید آن هستند.
بخش عمده‌ای از حقوق یک کارگر صرف اجاره‌بها می‌شود، و او مجبور است با ۱۰ تا ۲۰ میلیون ریال (تقریباً ۱۲ تا ۲۴ دلار) در ماه زندگی کند، که عمدتاً شامل مصرف نان، حبوبات و سیب‌زمینی می‌شود. اما با توجه به افزایش قیمت‌ها، حتی سیب‌زمینی نیز اخیراً از رژیم غذایی کارگران حذف شده است.
برخی از کارگران مدت‌هاست که گوشت و مرغ را با لاشه و پای مرغ جایگزین کرده‌اند.
بر اساس تحلیل شاخص جهانی گرسنگی ۲۰۲۴ (GHI 2024)، به دلیل سوءتغذیه، ۵.۳ درصد از کودکان ایرانی دچار کمبود رشد مزمن شده‌اند.
ادامه روند افزایش قیمت‌ها و بحران اقتصادی
افزایش قیمت‌ها، به‌ویژه نرخ ارز، همچنان ادامه دارد، و مقامات دولت ایران نسبت به فشارهای اقتصادی که بر خانواده‌های ایرانی وارد می‌شود، بی‌اطلاع نیستند.
آیت الله سید علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب ایران، در آگوست ۲۰۲۳ (مرداد ۱۴۰۲) در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران (IRGC) گفت:
“ما بخش زیادی از مسیر دشوار را علیرغم شیب تند آن، طی کرده‌ایم، و اکنون به قله‌ها نزدیک می‌شویم.”
اما داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که “درآمد سرانه ملی” در ۲۰۲۳ (۱۴۰۲) نسبت به سال ۲۰۱۱ (۱۳۹۰) حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است. این گزارش همچنین تأیید می‌کند که ایران در سال ۲۰۲۳ (۱۴۰۲) نسبت به سال‌های قبل فقیرتر شده است، و این واقعیت در شاخص‌های اقتصادی مختلف به‌وضوح دیده می‌شود.
