طلا و جنگ: چگونه جنگ داخلی سودان مانع بهره‌برداری از معادن می‌شود؟

سودان دارای منابع طبیعی غنی و دست‌نخورده‌ای از جمله ذخایر وسیع طلا، سنگ آهن و سایر مواد معدنی ارزشمند است. با این حال، جنگ داخلی مداوم و بی‌ثباتی شدید سیاسی، ظرفیت اقتصادی این کشور را نابود کرده و سرمایه‌گذاری خارجی را از آن دور نگه داشته است.

سودان از نظر جغرافیایی سومین کشور بزرگ آفریقا محسوب می‌شود و با مساحتی برابر با ۱,۸۸۶,۰۶۸ کیلومتر مربع، بیش از سه برابر فرانسه وسعت دارد. با این وجود، تنها ۱۰ درصد از زمین‌های آن برای منابع معدنی مورد بررسی قرار گرفته است.

تنوع زمین‌شناسی و ثروت معدنی گسترده

ثروت معدنی گسترده سودان از زمین‌شناسی پیچیده آن ناشی می‌شود که شامل سپر عربی-نوبی (Arabian-Nubian Shield)، تشکیلات ماسه‌سنگ نوبی (Nubian Sandstone formations) و ساختارهای آتشفشانی و ریفتی وسیع است. این تنوع زمین‌شناسی، سودان را به یکی از دارندگان ذخایر قابل‌توجه طلا، سنگ آهن، کرومیت، منگنز، مس و طیف گسترده‌ای از مواد معدنی صنعتی تبدیل کرده است، هرچند که بسیاری از این منابع به دلیل دهه‌ها بی‌ثباتی و کمبود سرمایه‌گذاری همچنان دست‌نخورده باقی مانده‌اند.

غلبه طلا بر بخش معدن سودان

طلا، مهم‌ترین بخش صنعت معدن سودان را تشکیل می‌دهد و این کشور را در رتبه سوم تولیدکنندگان بزرگ طلای آفریقا قرار داده است. طبق داده‌های دولتی، تولید رسمی طلا در سال ۲۰۲۲ به ۴۱.۸ تن رسید. با این حال، برآوردهای غیررسمی که معدن‌کاری سنتی و مقیاس کوچک را نیز شامل می‌شود، نشان می‌دهند که تولید واقعی می‌تواند سالانه از ۱۰۰ تن فراتر رود و سودان را به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان طلا در آفریقا تبدیل کند.

معدن حسای (Hassai Mine) در شمال‌شرق خارطوم، یکی از پربازده‌ترین معادن طلا در سودان بوده و از زمان کشف خود، بیش از ۲.۳ میلیون اونس طلا تولید کرده است.

مناطق غنی از طلا در سودان

سایر مناطق دارای ذخایر بالای طلا شامل موارد زیر هستند:

• تشکیلات کوارتز-رگه‌ای در کردفان شمالی
• کمربند پرنتسیز گوسان (Parentheses Gossan Belt) در کوه‌های نوبا
• رسوبات آبرفتی در امتداد رود نیل و شاخه‌های آن

دولت سودان تلاش کرده است که به بخش معدن‌کاری سنتی این کشور رسمیت ببخشد، چراکه این صنعت شامل ۱ تا ۱.۵ میلیون معدن‌کار سنتی است. هدف از این اقدام، مقابله با قاچاق طلا و افزایش درآمدهای دولتی است.

معادن غنی سودان؛ از سنگ آهن تا عناصر نادر زمین

ذخایر سنگ آهن سودان حدود ۲ میلیارد تن برآورد می‌شود که بخش‌های قابل‌توجهی از آن در وادی حلفا (Wadi Halfa) و تپه‌های دریای سرخ (Red Sea Hills) قرار دارد. ذخایر با عیار بالا نیز در منطقه بلجراویح (Baljrawih) یافت شده است. اگرچه این منابع توجه سرمایه‌گذاران خارجی را جلب کرده‌اند، اما کمبود زیرساخت و بی‌ثباتی سیاسی مانع از توسعه قابل توجه این بخش شده است.

ذخایر مهم فلزات در سودان

• کرومیت: ذخایر ۱ میلیون تنی کرومیت عمدتاً در تپه‌های اینگسانا (Ingessana Hills) در ایالت نیل آبی متمرکز شده‌اند. استخراج کرومیت از دهه ۱۹۷۰ آغاز شده و عمدتاً برای صادرات انجام می‌شود. مقادیر قابل‌توجهی نیز در تپه‌های دریای سرخ و کوه‌های نوبا ثبت شده است.
• منگنز: این فلز در مناطق مختلفی از جمله بیابان البیوض (Albeodh Desert) و اطراف خارطوم یافت شده است.
• مس، سرب و روی: سودان دارای ذخایر مس، سرب و روی در تپه‌های دریای سرخ است. معدن القطب (Al-Qutb Mine) در شرق سودان، حدود ۵ میلیون تن مس دارد که می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین ذخایر مس جهان باشد. همچنین، سرب در دارفور شمالی و جنوبی و کردفان شمالی یافت شده است. ذخایر مس نیز در منطقه حفرة النحاس (Hofrat En Nahas) در دارفور جنوبی شناسایی شده‌اند، هرچند که اکتشافات در این منطقه محدود بوده است.

• گچ: با ذخایر ۲۲۰ میلیون تنی در امتداد ساحل دریای سرخ، سودان یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گچ آفریقا را داراست. تنها در منطقه کوه ساگوم (Sagom Mountain) حداقل ۳۴ میلیون تن گچ یافت شده است.
• فسفات: در مناطق کوه کوئون (Mount Kuoun) و کوه لاورو (Mount Lauro) در شرق نوبا ذخایر ۴۰۰,۰۰۰ تنی فسفات برآورد شده است.
• میکا: در غرب شریف (Shareek) حدود ۱۴.۷ میلیون تن ذخایر میکا وجود دارد.
• تنگستن: ذخایر این فلز نیز در منطقه کوه ایوب علی (Mount Ayub Ali) گزارش شده است.

عناصر نادر زمین و اورانیوم؛ ذخایری بکر و دست‌نخورده

سودان دارای ذخایر بالقوه اورانیوم و عناصر نادر زمین در مناطقی همچون دارفور، کردفان جنوبی و غربی و دریای سرخ است. با این حال، اطلاعات اکتشافی این ذخایر محدود است و دولت هنوز استراتژی مشخصی برای استخراج این منابع استراتژیک تدوین نکرده است.

چالش‌های پیش‌روی بهره‌برداری از معادن سودان

با وجود ذخایر عظیم معدنی، بخش عمده‌ای از استخراج در سودان به‌صورت سنتی یا نیمه‌صنعتی انجام می‌شود. بی‌ثباتی سیاسی، کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و نبود زیرساخت‌های کافی مانع از بهره‌برداری کامل از ثروت‌های معدنی این کشور شده است.

چالش‌ها و فرصت‌های معدن‌کاری در سودان

کمبود زیرساخت‌های مدرن، بی‌ثباتی سیاسی و ضعف قوانین نظارتی، سرمایه‌گذاری در بخش معدن سودان را محدود کرده است. با این حال، پتانسیل عظیم این کشور در ذخایر معدنی گوناگون و تمایل دولت برای جذب سرمایه خارجی، می‌تواند سودان را به یک بازیگر مهم در صنعت معدن جهانی تبدیل کند.

اهمیت طلا در صنعت معدن سودان

استخراج طلا مهم‌ترین بخش صنعت معدن سودان را تشکیل می‌دهد و چندین پروژه کلیدی در این زمینه چشم‌انداز این صنعت را شکل داده‌اند.

معدن طلای حسای؛ یکی از قدیمی‌ترین مراکز استخراج طلا

معدن طلای حسای (Hassai Gold Mine) که در ۵۰ کیلومتری شمال‌شرق خارطوم قرار دارد، از زمان آغاز فعالیت خود در سال ۱۹۹۲ نقش مهمی در تولید طلای سودان ایفا کرده است.

این معدن در ابتدا به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری مشترک بین دولت سودان و شرکت لا مانچا ریسورسز (La Mancha Resources)، وابسته به گروه سرمایه‌گذاری خانواده ساویرس (Sawiris) مصر فعالیت می‌کرد و برای سال‌ها تولید چشمگیری داشت.

اما در سال‌های اخیر، به دلیل کاهش عیار سنگ معدن، میزان تولید این معدن به‌شدت افت کرده است، به‌طوری‌که گزارش‌ها نشان می‌دهند که تولید آن تا سال ۲۰۱۹ به کمتر از ۲ تن در سال کاهش یافته است.

منطقه جبل عامر؛ مرکز درگیری‌های مسلحانه بر سر طلا

در شمال سودان، منطقه جبل عامر (Jebel Amer) در دارفور شمالی به یکی از مهم‌ترین مناطق تولید طلا تبدیل شده است.

در سال ۲۰۱۷، اوضاع این منطقه تغییر کرد، زمانی که نیروهای پشتیبانی سریع (RSF)، یک گروه شبه‌نظامی سودانی به رهبری محمد حمدان دقلو (معروف به حمیدتی – Hemedti)، کنترل معدن طلای جبل عامر را در دست گرفتند.

این اقدام به نیروهای پشتیبانی سریع اجازه داد تا از معادن طلا به‌عنوان منبع درآمد قابل‌توجهی برای تأمین مالی عملیات خود استفاده کند. حضور این نیروها در بخش معدن طلا باعث جنجال‌های زیادی شده، چراکه گزارش‌ها نشان می‌دهند رابطه‌ای پیچیده بین گروه‌های مسلح و منابع معدنی سودان شکل گرفته است.

پروژه طلای ماسه‌ای میاس؛ ورود سرمایه‌گذاران خارجی

پروژه طلای ماسه‌ای میاس (Meyas Sand Gold Project) در شمال سودان، نمایانگر مرحله جدیدی در توسعه صنعت معدن سودان است.

این پروژه به‌عنوان سرمایه‌گذاری مشترک بین سه طرف در حال اجرا است:

• ۷۰ درصد سهم متعلق به شرکت استرالیایی پرسیوس ماینینگ (Perseus Mining)
• ۲۰ درصد متعلق به دولت سودان
• ۱۰ درصد متعلق به شرکت محلی میاس نوب (Meyas Nub)

با این که پروژه هنوز در مرحله توسعه قرار دارد، اما پتانسیل بالایی برای افزایش تولید طلای سودان در آینده نزدیک دارد.

چشم‌انداز آینده معدن‌کاری در سودان

در حالی که جنگ داخلی و چالش‌های زیرساختی مانع توسعه معادن سودان شده‌اند، اما ورود شرکت‌های خارجی و تلاش دولت برای افزایش شفافیت و رسمی‌سازی استخراج طلا می‌تواند نقطه عطفی برای رشد این صنعت باشد.

تأثیر جنگ داخلی بر صنعت معدن سودان

جنگ داخلی سودان، که در آوریل ۲۰۲۳ (فروردین ۱۴۰۲) به دلیل افزایش تنش‌ها بین نیروهای مسلح سودان (SAF) به رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان (Abdel Fattah al-Burhan) و نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) آغاز شد، صنعت معدن این کشور را به شدت مختل کرده است.

ابعاد انسانی بحران

این درگیری تاکنون بیش از ۱۵۰,۰۰۰ غیرنظامی را به کام مرگ کشانده و بیش از ۱۰ میلیون نفر را آواره کرده است. هر دو طرف جنگ به ارتکاب جنایات جنگی، از جمله پاک‌سازی قومی، شکنجه و خشونت جنسی متهم شده‌اند، که بحران انسانی را بیش از پیش تشدید کرده است.

کنترل معادن طلا توسط نیروهای پشتیبانی سریع

نیروهای نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) بخش‌هایی از مناطق غنی از منابع طبیعی، از جمله بخش‌هایی از دارفور، کردفان و نیل آبی را تصرف کرده‌اند، مناطقی که به معادن طلای ارزشمند خود شهرت دارند. این معادن به منبع اصلی تأمین مالی عملیات RSF تبدیل شده‌اند، و این گروه با بهره‌برداری از این منابع معدنی، به تشدید جنگ داخلی دامن می‌زند.

ابعاد بین‌المللی جنگ داخلی سودان

درگیری سودان دارای ابعاد بین‌المللی پیچیده‌ای است که وضعیت را دشوارتر کرده است:

• امارات متحده عربی (UAE) به ارسال سلاح برای RSF متهم شده است، هرچند که این ادعا را رد کرده است.
• گروه شبه‌نظامی واگنر (Wagner) روسیه از طریق حمایت نظامی و سیاسی از RSF، امتیازات استخراج معادن طلای پرسود را در سودان به دست آورده است.

ناکامی تلاش‌های بین‌المللی برای برقراری صلح

با وجود تلاش‌های سازمان ملل (UN) برای میانجی‌گری در برقراری آتش‌بس و الزام طرفین به رعایت قوانین بشردوستانه بین‌المللی، درگیری‌ها همچنان ادامه دارد و پیشرفت چندانی در جهت حل مسالمت‌آمیز بحران حاصل نشده است.
عدم تمایل سیاسی دو طرف درگیر و همچنین پیچیدگی منافع بین‌المللی، احتمال پایان سریع این جنگ را بسیار ضعیف کرده است.

وضعیت سیاسی سودان در ژانویه ۲۰۲۵ (دی ۱۴۰۳)

با وجود جنگ و بی‌ثباتی سیاسی، شورای حاکمیت انتقالی سودان (Sudan’s Transitional Sovereignty Council) همچنان تحت رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان اداره می‌شود، در حالی که مالک عقار (Malik Agar) به‌عنوان معاون رئیس شورا و عثمان حسین (Osman Hussein) به‌عنوان نخست‌وزیر موقت به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

جدایی سودان جنوبی؛ نقطه عطفی در تاریخ منطقه

سودان جنوبی در ۹ جولای ۲۰۱۱ (۱۸ تیر ۱۳۹۰) به‌طور رسمی از سودان جدا شد. این جدایی پس از برگزاری همه‌پرسی استقلال در سال ۲۰۱۱، که ۹۸.۸۳ درصد رأی‌دهندگان به آن رأی مثبت دادند، محقق شد. این تصمیم نتیجه دهه‌ها جنگ داخلی، تنش‌های قومی، اختلافات بر سر درآمدهای نفتی و حاشیه‌نشینی سیاسی طولانی‌مدت سودان جنوبی از سوی دولت مرکزی سودان بود.

افزایش تولید ناخالص داخلی اسمی و کاهش شدید رشد واقعی

در سال ۲۰۲۳ (۱۴۰۲)، تولید ناخالص داخلی (GDP) اسمی سودان به ۱۰۹.۳۳ میلیارد دلار افزایش یافت که نسبت به ۵۱.۶۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ (۱۴۰۱) رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد. این افزایش عمدتاً ناشی از افزایش قیمت نفت و کاهش ارزش پوند سودان است که باعث بالا رفتن ارزش اسمی اقتصاد شده است.

اما تولید ناخالص داخلی واقعی کشور در همین سال ۲۰.۱ درصد کاهش یافت که پس از کاهش ۱۲ درصدی در سال ۲۰۲۲، رکود اقتصادی عمیق‌تری را به همراه داشته است. این کاهش شدید ناشی از تخریب ظرفیت‌های تولیدی، کاهش مصرف خصوصی و افت سرمایه‌گذاری بوده است.

تورم شدید و کاهش ارزش پوند سودان

تورم در سودان همچنان در سطح بسیار بالایی قرار دارد. نرخ میانگین تورم در اکتبر ۲۰۲۴ (مهر ۱۴۰۳) به ۲۱۱.۴۸ درصد رسید که نسبت به ماه‌های قبل کاهش جزئی داشته اما همچنان نشان‌دهنده فشار شدید اقتصادی است.

دلایل اصلی این تورم مداوم شامل:

• ادامه جنگ داخلی و اختلال در فعالیت‌های اقتصادی
• کمبود کالاها و خدمات به دلیل تخریب زیرساخت‌ها
• افزایش هزینه واردات ناشی از کاهش ارزش پوند سودان

ارزش پوند سودان (SDG) در برابر دلار آمریکا به شدت کاهش یافته است. نرخ ارز این کشور از ۵۶۱ پوند سودان به ازای هر دلار در پایان ۲۰۲۲ به ۲,۲۶۰ پوند سودان در هر دلار تا اواسط ۲۰۲۴ (۱۴۰۳) سقوط کرد.

با این حال، در ژانویه سال ۲۰۲۵ (دی ۱۴۰۳)، نرخ بازار سیاه کمی بهبود یافته و به حدود ۱,۵۰۰ پوند سودان در هر دلار رسیده است، اما همچنان در مقایسه با سال‌های قبل به‌شدت کاهش ارزش داشته است.

• چشم‌انداز اقتصادی ۲۰۲۵؛ تداوم بحران و خسارات سنگین

با نگاهی به سال ۲۰۲۵ (۱۴۰۴)، چشم‌انداز اقتصادی سودان بسیار نامطمئن باقی مانده است. برآوردها نشان می‌دهد که خسارات اقتصادی ناشی از جنگ داخلی بین ۹ تا ۱۵ میلیارد دلار است، اما هزینه واقعی، شامل تخریب زیرساخت‌ها، کاهش بهره‌وری و خروج سرمایه، احتمالاً بسیار بیشتر خواهد بود.

یکی از مهم‌ترین ضربات به اقتصاد سودان، تخریب زیرساخت‌های کلیدی از جمله بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت کشور است که وضعیت اقتصادی را وخیم‌تر کرده است.

افزایش جمعیت در میان بحران اقتصادی

جمعیت سودان در سال ۲۰۲۵ به حدود ۴۷.۵ میلیون نفر رسیده است. با وجود بحران‌های اقتصادی و جنگ، جمعیت این کشور همچنان در حال رشد است که عمدتاً ناشی از نرخ بالای زاد و ولد است.

میانگین سنی جمعیت سودان حدود ۲۰ سال است، که نشان می‌دهد این کشور دارای جمعیتی جوان است. این جمعیت در مناطق شهری مانند خارطوم، پایتخت و بزرگ‌ترین شهر کشور و همچنین مناطق روستایی پراکنده شده است.

چشم‌انداز آینده: بازسازی یا ادامه سقوط؟

با توجه به جنگ مداوم، نبود سرمایه‌گذاری، تورم فزاینده و کاهش ارزش پول ملی، سودان در یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های اقتصادی خود قرار دارد. در صورت ادامه جنگ، چشم‌انداز بهبود اقتصادی بسیار محدود خواهد بود، مگر این که توافقی برای صلح و بازسازی زیرساخت‌های کلیدی کشور حاصل شود.

خارطوم؛ مرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی سودان

خارطوم، پایتخت سودان، دارای جمعیتی تخمینی حدود ۶.۳ میلیون نفر در منطقه کلان‌شهری است. این شهر در محل تلاقی دو رود نیل آبی و نیل سفید قرار دارد و به‌عنوان مرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور، اهمیت استراتژیک و تاریخی زیادی دارد.

اهمیت طلا در اقتصاد سودان

صنعت معدن سودان، به‌ویژه استخراج طلا، یکی از ارکان اصلی اقتصاد این کشور بوده است. در سال‌های اخیر، تولید طلا به‌تنهایی حدود ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تشکیل داده است.

با این حال، درگیری‌های داخلی از آوریل ۲۰۲۳ (فروردین ۱۴۰۲)، فعالیت‌های معدنی را به‌شدت مختل کرده و منجر به کاهش چشمگیر تولید طلا شده است. طبق اعلام معاون مدیر شرکت منابع معدنی سودان، بین ۱۵ آوریل تا پایان آگوست ۲۰۲۳ (فروردین تا شهریور ۱۴۰۲)، تولید طلا در بخش شرکتی سودان تنها ۲ تن بوده است. این رقم شامل تولید معادن سنتی و کوچک‌مقیاس نمی‌شود، که به‌طور سنتی بخش بزرگی از تولید طلای کشور را به خود اختصاص می‌دهند.

برآوردها درباره تولید طلا در سال ۲۰۲۴ (۱۴۰۳) متفاوت بوده است. برخی گزارش‌ها تولید ۶۴ تن طلا را برای آن سال پیش‌بینی کرده‌اند، در حالی که دیگر منابع عدد ۶۲.۵ تن را پیشنهاد کرده‌اند.

درآمدهای صادرات طلا؛ منبع حیاتی ارزآوری

با وجود بحران‌ها و کاهش تولید، درآمدهای حاصل از صادرات طلا همچنان نقش مهمی در اقتصاد سودان دارند. در سال ۲۰۲۲ (۱۴۰۱)، صادرات طلا بیش از ۲ میلیارد دلار ارزش داشت و بیش از ۵۰ درصد از کل صادرات کشور را تشکیل می‌داد.
از ژانویه تا اکتبر ۲۰۲۴ (دی ۱۴۰۲ تا مهر ۱۴۰۳) نیز درآمدهای رسمی حاصل از صادرات طلا ۱.۵ میلیارد دلار گزارش شده است، هرچند قاچاق و استخراج غیررسمی احتمالاً میزان واقعی درآمدها را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده است.

قوانین و چالش‌های نظارتی در بخش معدن سودان

بخش معدن سودان تحت قانون توسعه ثروت معدنی و معدن‌کاری (Mineral Wealth and Mining Development Act 2015) اداره می‌شود که جایگزین قانون سال ۲۰۰۷ شده است. این قانون چارچوبی برای اکتشاف و استخراج منابع معدنی تعیین می‌کند و مالکیت تمامی ذخایر معدنی را در اختیار دولت قرار می‌دهد.
وزارت معادن بر این بخش نظارت دارد و توسط سازمان تحقیقات زمین‌شناسی سودان (GRAS) و کمیته فنی معدن‌کاری حمایت می‌شود.

این قانون انواع مجوزهای معدنی را شامل می‌شود، از جمله:

• مجوزهای اکتشاف عمومی
• مجوزهای انحصاری اکتشاف
• قراردادهای معدن‌کاری برای عملیات بزرگ‌مقیاس و کوچک‌مقیاس

چالش‌های جذب سرمایه‌گذاری خارجی

با وجود چارچوب قانونی موجود، ضعف در اجرای قوانین، ناهماهنگی در صدور مجوزها و مدیریت قراردادها باعث ایجاد عدم اطمینان و کاهش تمایل سرمایه‌گذاران خارجی شده است.
علاوه بر این، فساد و ناکارآمدی‌های نظارتی شرایط را پیچیده‌تر کرده و توانایی این بخش برای جذب سرمایه بلندمدت را محدود کرده است.

این مشکلات، همراه با بی‌ثباتی سیاسی و درگیری‌های داخلی، مانعی جدی برای توسعه پایدار صنعت معدن در سودان محسوب می‌شوند.

چارچوب مالیاتی و مشوق‌های سرمایه‌گذاری

قوانین مالیاتی صنعت معدن سودان تحت قانون ترویج سرمایه‌گذاری مصوب ۱۹۹۹ (Investment Promotion Law of 1999) اجرا می‌شود. این قانون مشوق‌هایی را برای اکتشاف و استخراج منابع معدنی تعیین کرده است.

شرکت‌های معدنی مشمول مالیات بر درآمد شرکتی، حق امتیاز (Royalties) و سایر عوارض دولتی هستند، هرچند که نرخ مالیاتی ممکن است بنا به تصمیمات وزارتی تغییر کند.

• حق امتیاز تولید طلا معمولاً بین ۵٪ تا ۷٪ متغیر است.
• نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌ها می‌تواند تا ۳۰٪ برسد.

با این حال، اجرای نامنظم سیاست‌های مالیاتی و نبود شفافیت در جمع‌آوری درآمدها، سرمایه‌گذاران را دلسرد کرده و چالش‌های عملیاتی ایجاد کرده است.

ضعف در اجرای استانداردهای زیست‌محیطی

ارزیابی تأثیرات زیست‌محیطی از نظر قانونی الزامی است، اما اجرای این مقررات بسیار ضعیف است. این موضوع باعث تخریب گسترده محیط‌زیست، به‌ویژه در معدن‌کاری سنتی و کوچک‌مقیاس شده است.

علاوه بر این، استخراج طلا معمولاً با استفاده از مواد سمی مانند جیوه و سیانید انجام می‌شود که می‌تواند آسیب‌های جدی به محیط‌زیست و جوامع محلی وارد کند. اما نبود نظارت کافی، تخریب منابع طبیعی را تشدید کرده است.

ریسک‌های حقوقی و موانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی

حل‌وفصل اختلافات معدنی عمدتاً در دادگاه‌های سودانی انجام می‌شود و گزینه‌های محدودی برای داوری بین‌المللی وجود دارد. این موضوع نگرانی‌هایی را برای سرمایه‌گذاران خارجی که از ریسک‌های سیاسی و حقوقی هراس دارند، ایجاد کرده است.

مشکلات زیرساختی و هزینه‌های عملیاتی بالا

علاوه بر جنگ داخلی، کمبود زیرساخت‌های مناسب نیز یکی از چالش‌های اساسی بخش معدن در سودان محسوب می‌شود.

• سیستم حمل‌ونقل و انرژی کشور توسعه‌نیافته است، به‌ویژه در مناطق معدنی دورافتاده، که باعث افزایش هزینه‌های عملیاتی و پیچیده شدن لجستیک حمل‌ونقل مواد معدنی شده است.
• جاده‌های نامناسب و ناکافی، انتقال مواد معدنی را دشوار کرده‌اند.
• قطع مکرر برق، عملیات معدن‌کاری را مختل می‌کند.

بیشتر مواد معدنی، به‌ویژه طلا، از طریق بندر سودان (Port Sudan) برای صادرات ارسال می‌شوند. اما:

• بندر سودان با ازدحام و مشکلات زیرساختی قدیمی مواجه است.
• طرح‌هایی برای ارتقای زیرساخت‌های بندری وجود دارد، اما پیشرفت کند این پروژه‌ها همچنان مانعی جدی برای بخش معدن محسوب می‌شود.

فساد و ناکارآمدی‌های نظارتی

علاوه بر مشکلات زیرساختی، مقررات ضعیف و ناکارآمدی‌های اجرایی نیز صنعت معدن سودان را تحت تأثیر قرار داده‌اند.

• اجرای ضعیف قانون معادن ۲۰۱۵ (Mineral Wealth and Mining Development Act 2015) باعث ناهماهنگی در صدور مجوزها و مدیریت قراردادها شده است.
• فساد اداری و سوءمدیریت، مانع از جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه بلندمدت این صنعت شده است.

چشم‌انداز آینده؛ بازسازی یا ادامه بحران؟

در حالی که سودان از نظر منابع معدنی، به‌ویژه طلا، پتانسیل بالایی دارد، اما جنگ داخلی، ضعف زیرساختی، مشکلات قانونی و چالش‌های زیست‌محیطی، آینده این صنعت را در هاله‌ای از ابهام قرار داده‌اند. اگر اصلاحات اساسی در قوانین، زیرساخت‌ها و شفافیت اقتصادی انجام نشود، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و رشد پایدار صنعت معدن همچنان با موانع جدی مواجه خواهد بود.

تهدیدهای امنیتی و بی‌ثباتی اقتصادی

یکی از موانع بزرگ برای توسعه بخش معدن در سودان، ریسک‌های امنیتی ناشی از درگیری‌های محلی و حضور گروه‌های شبه‌نظامی در برخی مناطق معدنی است. نبود امنیت در مناطق دورافتاده، ایجاد پروژه‌های معدنی بلندمدت را دشوار کرده است.

علاوه بر این، بی‌ثباتی اقتصادی، تورم بالا و کاهش ارزش پول ملی، چالش‌های جدی دیگری برای سرمایه‌گذاری در این صنعت ایجاد کرده‌اند. این مشکلات باعث می‌شوند شرکت‌ها در تأمین سرمایه موردنیاز برای پروژه‌های معدن‌کاری بزرگ‌مقیاس با دشواری مواجه شوند.

چالش‌های حقوق بشری در معادن سنتی

کار در معادن سنتی (Artisanal Mining) نیز با مشکلات حقوق بشری مانند شرایط نامناسب کار و استثمار نیروی کار مواجه است. در مناطق دورافتاده، نظارت دولتی محدود است که این مشکلات را تشدید می‌کند.

پتانسیل رشد صنعت معدن پس از پایان جنگ داخلی

در صورت پایان جنگ داخلی و بازگشت ثبات، بخش معدن سودان می‌تواند دچار تحولی سریع شده و فرصت‌های رشد قابل‌توجهی را ایجاد کند.

سودان دارای ذخایر عظیم مواد معدنی است و با سرمایه‌گذاری مناسب، می‌تواند به یکی از بازیگران مهم صنعت معدن در سطح جهانی تبدیل شود.

طلا؛ مهم‌ترین دارایی معدنی سودان

با ذخایر برآوردشده در حدود ۱,۰۰۰ تن، طلا همچنان مهم‌ترین دارایی معدنی سودان محسوب می‌شود. این کشور پتانسیل بازپس‌گیری جایگاه خود به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ طلای آفریقا را دارد و می‌تواند تولید خود را فراتر از سطح پیش از درگیری‌های داخلی گسترش دهد.

سرمایه‌گذاری خارجی، توسعه فناوری‌های استخراج مدرن و بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انرژی می‌توانند سودان را به یکی از بازیگران برتر بازار جهانی طلا تبدیل کنند.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری در سایر مواد معدنی

فراتر از طلا، مس، روی و سرب نیز فرصت‌های مهمی را ارائه می‌دهند. این مواد معدنی برای تولیدات صنعتی و بخش در حال رشد انرژی‌های تجدیدپذیر ضروری هستند، جایی که تقاضای جهانی به‌سرعت در حال افزایش است.

همچنین، سنگ آهن، کروم، تانتالیوم و عناصر نادر خاکی منابعی دست‌نخورده هستند که می‌توانند رشد فناوری، الکترونیک و ذخیره‌سازی انرژی را تقویت کنند.

مواد معدنی صنعتی و نقش آن‌ها در بازسازی سودان

مواد معدنی صنعتی مانند سنگ آهک و گچ برای صنعت ساختمان و تولید سیمان حیاتی هستند، صنایعی که در دوران بازسازی زیرساخت‌های سودان، تقاضای بالایی خواهند داشت.

همچنین، ذخایر وسیع فسفات می‌توانند به ایجاد یک صنعت کود شیمیایی قوی کمک کنند و تولیدات کشاورزی داخلی و صادرات را تقویت نمایند.

اقدامات ضروری برای بهره‌گیری از فرصت‌های معدنی

برای بهره‌برداری از این فرصت‌ها، سودان باید زیرساخت‌های معدنی خود، از جمله جاده‌ها، حمل‌ونقل و سیستم‌های انرژی را بازسازی کند، چون جنگ داخلی خسارات سنگینی به این بخش وارد کرده است.

با اصلاحات در نظام حکمرانی، بهبود شفافیت و ایجاد مکانیزم‌های پاسخگویی، سودان می‌تواند سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کرده و به توسعه پایدار در بخش معدن دست یابد.

چشم‌انداز بهبود اقتصادی از طریق صنعت معدن

دستیابی به آتش‌بس، تثبیت اقتصاد و بازسازی زیرساخت‌ها، برای احیای سودان در سال ۲۰۲۵ (۱۴۰۴) حیاتی خواهد بود.

با ایجاد چارچوب‌های قانونی شفاف، تأمین امنیت معادن و سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل و انرژی، بخش معدن می‌تواند به موتور اصلی رشد اقتصادی سودان تبدیل شود، اشتغال ایجاد کند، درآمدهای دولتی را افزایش دهد و زمینه‌ای برای ثبات پایدار فراهم سازد.